مطالعه برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی چند رقم کلزا با کاربرد کود ورمی‌کمپوست در شرایط تنش خشکی

کمبود آب یکی از مهم ترین عوامل محدودکننده تولید کلزا در مناطق خشک و نیمه‌خشک در ایران می باشد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی از طریق قطع آبیاری انتهای فصل و کاربرد ورمی‌کمپوست بر برخی ویژگی های مورفوفیزیولوژیک کلزا، یک آزمایش فاکتوریل اسپلیت در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال‌های 1394 و 1395 در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل رژیم آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل در طول فصل، قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی تا انتهای فصل و قطع آبیاری از مرحله گلدهی تا انتهای فصل) و ورمی کمپوست در دو سطح (عدم کاربرد و کاربرد 20 تن در هکتار) به صورت فاکتوریل در کرت اصلی و ژنوتیپ در 6 سطح (rgs003، zafar، julius، jerry، zabol10 و hyola4815) در کرت های فرعی بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر سال، آبیاری، ورمی‌کمپوست و رقم بر صفات اندازه گیری شده در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. مقایسه میانگین نشان داد که بوته ها در سال دوم دارای ارتفاع، قطر ساقه، تعداد خورجین و مقدار کلروفیل بیشتری نسبت به سال اول بوده، اما مقدار کربوهیدرات محلول، مقاومت روزنه ای و دمای کانوپی گیاه در سال اول بیشتر از سال دوم بود. بیشترین ارتفاع، تعداد خورجین، کلروفیل برگ و قطر ساقه متعلق به رقم zafar در شرایط آبیاری نرمال و کمترین مقدار در رقم zabol10 در شرایط قطع آبیاری از مرحله گلدهی مشاهده شد. ارتفاع بوته ، تعداد خورجین، مقاومت روزنه ای و کلروفیل برگ کلزا در شرایط کاربرد ورمی کمپوست بیشتر از شرایط عدم کاربرد ورمی کمپوست بود، اما مقادیر صفات کربوهیدرات محلول و دمای کانوپی در شرایط عدم کاربرد ورمی‌کمپوست بالاتر بود. بیشترین مقدار کربوهیدرات محلول در برگ متعلق به رقم zabol10 در شرایط قطع آبیاری از مرحله گلدهی و کمترین مقدار کربوهیدرات محلول در رقم zafar در شرایط آبیاری نرمال مشاهده شد. بالاترین مقاومت روزنه ای متعلق به رقم های zafar در تیمار قطع آبیاری در مرحله گلدهی و کمترین در رقم zabol10 در شرایط آبیاری نرمال بود. کمترین و بیشترین دمای کانوپی به ترتیب در شرایط آبیاری نرمال و قطع آبیاری از مرحله گلدهی مشاهده شد.در بین ارقام مورد مطالعه بیشترین و کمترین مقدار دمای کانوپی به ترتیب مربوط به ارقام zabol10 و zafar بود.

Study of some Morphophysiological Characteristics of Several Rapeseed Cultivars Using Vermicompost Fertilizer in Drought Tension Conditions

Water deficiency is one of the most important factors limiting canola production in arid and semiarid regions in Iran. In order to investigate the effect of drought tension through irrigation cut at the end of the season and application of vermicompost on some morphophysiological characteristics of rapeseed, a factorialsplit experiment in the form of a randomized complete blocks design with three replications was carried out at Karaj Seed and Plant Improvement Research Institute in 2015 and 2016. Experimental factors include irrigation regime at three levels (full irrigation during the season, irrigation cut from the podding stage to the end of the season and irrigation cut from the flowering stage to the end of the season) and vermicompost at two levels (nonapplication and application of 20 tons per hectare) as the factorial in the main plot and genotype at 6 levels (RGS003, Zafar, Julius, Jerry, Zabol10 and Hyola4815) in the subplots. The results of analysis of variance showed that the effect of year, irrigation, vermicompost and cultivar on the measured traits was significant at the level of 1 percent probability. Mean comparison showed that the plants in the second year had higher height, stem diameter, number of pods and chlorophyll content than the first year, but the amount of soluble carbohydrates, stomata resistance and canopy temperature of the plant in the first year was higher than the second year. The highest height, number of pods, leaf chlorophyll and stem diameter belonged to Zafar cultivar under normal irrigation conditions and the lowest value was observed in Zabol10 cultivar under irrigation cut conditions from flowering stage. Plant height, number of pods, stomatal resistance and canola leaf chlorophyll in vermicompost application conditions were higher than nonvermicompost application conditions, but the values of soluble carbohydrates and canopy temperature were higher in vermicompost application conditions. The highest amount of soluble carbohydrates in leaves belonged to Zabol10 cultivar in the conditions of irrigation cut from flowering stage and the lowest amount of soluble carbohydrates in Zafar cultivar was observed in normal irrigation conditions. The highest stomatal resistance belonged to Zafar cultivars in irrigation cutoff treatment at flowering stage and the lowest in Zabol10 cultivar in normal irrigation conditions. The lowest and highest canopy temperatures were observed in normal irrigation conditions and irrigation cut from flowering stage, respectively.