اثر سطوح مختلف نیتروژن و روی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم رقم چمران (triticum aestivum l.) در شرایط تنش گرمای آخر فصل در اهواز

به منظور بررسی اثر تنش گرمای آخر فصل بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم در شرایط کاربرد نیتروژن و روی یک آزمایش مزرعه ای در سال زراعی 97-1396 در مزرعه آموزشی پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به صورت کرت‌های دوبار خرد شده (اسپلیت اسپلیت پلات) در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سه تاریخ کاشت یکم آذر ماه (تاریخ کاشت بهینه)، بیستم آذر ماه (دیر هنگام) و دهم دی ماه (خیلی دیر) در کرت اصلی، چهار سطح نیتروژن (صفر، 75، 150 و 225 کیلوگرم در هکتار) در کرت‌های فرعی و سه سطح روی در سه سطح (صفر، 10 و 20 کیلوگرم در هکتار) در کرت‌های فرعی فرعی بود. با اعمال تنش گرما میزان عملکرد دانه گندم حدود 40 درصد کاهش یافت. عملکرد دانه گندم بیشتر تحت تاثیر تعداد دانه بود (کاهش تعداد دانه در واحد سطح 38 درصد و کاهش وزن دانه حدود 20 درصد بود). مصرف نیتروژن باعث کاهش اثرات تنش گرما بر عملکرد دانه گندم از طریق افزایش تعداد دانه شد، زیرا افزایش مصرف نیتروژن به کاهش 3.27 درصدی وزن دانه منجر شد. مصرف روی نیز اثرات تنش گرما بر عملکرد دانه گندم را از طریق افزایش وزن دانه کاهش داد و باعث افزایش چهار برابری وزن دانه شد. با توجه به اینکه اثر تنش گرمای آخر فصل بر عملکرد دانه گندم (کاهش 39 درصدی) بیشتر از عملکرد بیولوژیک (کاهش 31 درصدی) بود، شاخص برداشت گندم تحت تاثیر تنش گرما حدود 18 درصد کاهش یافت. به طور کلی در شرایط تنش گرمای آخر فصل می توان با کاربرد 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و 10 کیلوگرم در هکتار روی اثرات تنش گرما بر عملکرد دانه گندم را کاهش داد.

Effect of different nitrogen and zinc levels on grain yield and yield components of wheat (Triticum aestivum L.) cv. Chamran under late season heat stress conditions in Ahvaz

In order to evaluate the effect of lateseason heat stress on grain yield and yield components of wheat under nitrogen and zinc application, a splitsplit plot experiment based on RCBD in four replications was carried out in an experimental field of Khuzestan agriculture and natural resources university during 201718 growing season. Experimental factor was three planting date including 22 November (appropriate planting date), 11 December (late planting date) and 31 December (very late planting date) on the main plot, nitrogen in four levels (0.0, 75, 150 and 225 kg ha1) in subplots and zinc in three levels (0.0, 10 and 20 kg ha1) in subplots.The grain yield of wheat was reduced by 40% with heat stress. Grain yield of wheat was affected more by grain number (reduction of grain number per unit area and grain weight was 38% and 20%, respectively). Nitrogen diminished the effect of heat stress on grain yield of wheat through increasing the grain numberbecause the increase if nitrogen application resulted in a 3.27% reduction of grain weight. Zinc application reduced the effect of heat stress on grain yield through an increase of grain weight by 4 times. Since the effect of lateseason heat stress on the reduction of grain yield of wheat (39% reduction) was more than biological yield (31%), harvest index of wheat was reduced 18% by heat stress. In general, the application of 150 kg ha1 N and 10 kg ha1 ha Zn can reduce the enative effects of lateseason heat stress on grain yield of wheat.