اثر کودهای آلی و شیمیایی بر رشد و عملکرد ارقام نخود تحت شرایط دیم

این آزمایش با هدف بررسی امکان جایگزینی کودهای آلی ورمی کمپوست و مرغی به جای کودهای شیمیایی در زراعت دو رقم نخود اصلاح شده در شرایط دیم انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اول، کود در شش سطح شامل: f1 (شاهد یا بدون مصرف کود)، f2 (کود شیمیایی معمول یا npk)، f3 (ورمی کمپوست به مقدار 10 تن در هکتار)، f4 (کود مرغی به مقدار پنج تن در هکتار)، f5 (50 درصد کود شیمیایی + پنج تن در هکتار ورمی کمپوست)، f6 (50 درصد کود شیمیایی + 5/2 تن در هکتار کود مرغی) و عامل دوم، رقم شامل دو رقم آزاد و عادل از ارقام اصلاح شده تیپ کابلی نخود بود. اثر عامل کودی بر تعداد شاخه ثانویه در بوته، دمای کانوپی، تعداد نیام در بوته، عملکرد دانه و بیولوژیک معنی دار بود و اثر عامل رقم بر ارتفاع بوته و اولین نیام، شاخص کلروفیل، وزن صد دانه، عملکرد دانه و بیولوژیک و شاخص برداشت معنی دار بود. بیش ترین مقدار عملکرد دانه و تعداد نیام در بوته به ترتیب با میانگین های 1410 کیلوگرم در هکتار و 42 نیام در بوته، مربوط به تیمار کود مرغی خالص (f4) بود، که نسبت به تیمار شاهد، به ترتیب 24 و 32 درصد افزایش نشان داد. میانگین های تعداد شاخه ثانویه در بوته، تعداد نیام در بوته و عملکرد دانه و بیولوژیک در چهار تیمار حاوی کود ارگانیک (تیمارهای f3، f4، f5 و f6) بیش تر از تیمار کود شیمیایی و شاهد بود. مقایسه دو رقم حاکی از آن بود که رقم آزاد در اغلب صفات نسبت به رقم عادل برتری معنی داری نشان داد و عملکرد دانه آن 13 درصد نسبت به رقم عادل بیش تر بود. با توجه به بهبود رشد و عملکرد نخود در تیمارهای حاوی کودهای ارگانیک در این آزمایش که در بیش تر موارد نتایجی بهتر از کود شیمیایی داشت، می توان این کودهای آلی را به عنوان جایگزین های مناسبی برای کودهای شیمیایی معمول در زراعت دیم نخود مد نظر قرار داد.

Effects of organic and inorganic fertilizers on growth and yield of chickpea cultivars in dryland farming conditions

Considering the importance of organic fertilizers application and the necessity of minimizing the use of inorganic fertilizers, this experiment was conducted in order to study the possibility of replacing vermicompost and poultry manure instead of chemical fertilizers in the production of two improved chickpea cultivars under dryland conditions. The experiment was laid out in a factorial arrangement with randomized complete block design in three replications. The first factor was fertilizer with 6 levels including: F1 (control or without fertilizer), F2 (conventional chemical fertilizer or NPK), F3 (10 t/ha vermicompost), F4 (5 t/ha poultry manure), F5 (50% NPK+5 t/ha vermicompost), F6 (50% NPK+2.5 t/ha poultry manure) and the second factor was cultivar including Azad and Adel chickpea cultivars. The effect of fertilizer factor on the secondary branches number/plant, canopy temperature, pods number/plant, seed yield and biological yield was significant and the effect of cultivar factor on the plant height, the lowest pod height, SPAD index, 100seed weight, seed and biological yields and harvest index was significant. The highest rates of seed yield and pods number/plant (1410 kg/ha and 42 pods/plant respectively) were recorded in F4 treatment (5 t/ha poultry manure) which were 24 and 32% higher than those of control treatment respectively. The means of secondary branches number/plant, pods number/plant, seed and biologic yield in four treatments containing organic fertilizers (F3, F4, F5 F6) were higher than those of the inorganic fertilizer and the control treatments. Comparison of the two chickpea cultivars indicated that Azad cultivar showed a significant superiority for the most traits in comparison with Adel cultivar, and its seed yield was 13% higher than that of Adel cultivar. Regarding the improvement of chickpea growth and yield in organic fertilizer treatments, which in most cases had better results than the inorganic fertilizer these organic fertilizers can be considered as suitable alternatives for common chemical fertilizers in chickpea production under dryland conditions.