نقش الگوی حیاط مرکزی در تعدیل شرایط سخت اقلیم گرم و خشک منطقه یزد

اقلیم یکی از مهمترین عواملی است که در شکلگیری اصول معماری مسکونی در منطقۀ یزد نقش داشته که دو عامل تابش خورشیدی و باد نقش تعیین کنندهای دارند. در این منطقه در ماههای خرداد، تیر و مرداد شرایط بیوکلیمایی سخت حاصل گرمای هوا و در ماههای آذر، دی، بهمن شرایط بیوکلیمایی سخت حاصل از برودت هوا حاکم است. وزش باد نیز به دلیل حمل شنهای روان، زندگی مردم را تحت تاثیر خود قرار میدهد. هدف این مقاله، بررسی تاثیر الگوی حیاط مرکزی خانههای منطقۀ یزد و تعیین نقش تناسبات موجود میان حیاط مرکزی و جدارهها در تعدیل شرایط سخت اقلیم گرم و خشک است؛ بدین منظور مدلهای سه بعدی از دو خانۀ باقر دشتی (دورۀ آلمظفر) و خانۀ مشروطه (دورۀ صفویه) ساخته شد و علاوه بر شبیهسازی خورشیدی با استفاده از نرمافزار اکوتکت، طوفان روز هشتم خرداد 1382 با سرعت m/s 4/26، به عنوان نمونۀ موردی، در نرمافزار فلوئنت شبیهسازی گردید. نتایج نرمافزار اکوتکت نشان میدهد، 6/35 درصد از مساحت جبهۀ تابستاننشین خانۀ مشروطه در ماههای گرم در سایه قرار میگیرد، در حالی که برای خانۀ باقر دشتی 5/24 درصد است. جبهۀ زمستاننشین خانۀ مشروطه نیز در ماههای سرد با مجموع دریافت w/m2 2752 عملکرد بهتری دارد، در حالی که این مقدار برای خانۀ دشتی w/m2 850 است. اگرچه میزان سایهاندازی جبهۀ شمال غربی خانۀ مشروطه و باقر دشتی در ماه های گرم یکسان است، اما در ماههای سرد این جبهه در خانۀ مشروطه w/m2 3108 انرژی دریافت میکند، در حالی که برای خانۀ باقر دشتی w/m2 1358 به دست آمد. بخشهای زیادی از حیاط هر دو خانه در ماههای گرم تحت تابش قرار میگیرد، اما حیاط خانۀ دشتی در ماههای سرد هیچگونه تابشی دریافت نمیکند، ولی 14 درصد از مساحت حیاط خانۀ مشروطه در معرض تابش خورشید قرار دارد. نتایج بهدستآمده از نرمافزار فلوئنت نشان میدهد باد با شدّت بیشتری در فضای داخلی حیاط خانۀ مشروطه جریان مییابد، بهطوریکه سرعت باد در برخی از نقاط حیاط در حدود km/h 8/28 است که دو برابر بیشتر از خانۀ دشتی است. این امر بهدلیل بیشتر بودن مساحت حیاط خانۀ مشروطه است؛ با این وجود با ایجاد خُرداقلیم سعی شده فضای آرامتری در حیاط ایجاد شود. بنابراین، با در نظر گرفتن مجموع شرایط، الگوی حیاط مرکزی، مانند خانۀ مشروطه، عملکرد بهتری در تعدیل شرایط سخت اقلیم داشته است که نتیجه تناسب بهتر بین اجزای مختلف تشکیلدهنده خانه است.