تقابل شهر ایرانی- اسلامی با چالش‌های شهری هزاره سوم

در هزارۀ سوم (با نام سدۀ شهر و شهرنشینی)، از یکسو نیروهای صنعتی و علمی سترگی پا به عرصه‌ زندگی نهاده‌اند که فرصت‌های منحصری به جهانیان ارزانی داشته اند و از دیگر سو، نشانه‌هایی از زوال در شهرها، به ویژه شهرهای اسلامی، به چشم می آید که حتی در تاریک‌ترین دوره‌ تمدن بشری دیده نشده است. بر این پایه، پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش اسنادی و رویکرد تفسیری، تلاش کرده تا ضمن تبیین چالش‌های شهری هزاره سوم در چهار بُعد محیط‌زیستی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی، به بررسی ماهیّت شهر اسلامی و ویژگی‌های آن بپردازد و در پایان، راه کارهای شهر ایرانی اسلامی در تقابل با این چالش ها را شناسایی و ارائه کند. نتایج پژوهش، حاکی از آن است که شهر ناب ایرانی اسلامی از ویژگی‌های منحصربه‌فردی از جمله محلّه های خوداتکا با کاربری مختلط و پیاده‌‌محور، عدالت محیط‌زیستی، عدم تبعیض و عدالت‌محوری، تنوّع، عدم تفکیک فضایی، طبیعت‌گرایی، مسکن مناسب و در استطاعت، معماری خاص و سازگار با اقلیم، امنیّت پایدار، مشارکت و همبستگی اجتماعی، تکثّرگرایی، اجتناب از زیاده‌روی و اسراف و جاری بودن سنّت‌ها و احکام گوناگون تقلیل و ریشه‌کن کردن فقر برخوردار است که می‌توانند در اغلب موارد در برخورد با چالش‌های شهری هزاره سوم موفق عمل نمایند.