آسایش اقلیمی در میدان نقش جهان

میدان نقش جهان یکی از میدان های تاریخی مطرح جهان است که از منظر معماری و طرّاحی شهری دارای ویژگی های برجسته ای است. یکی از موضوع‌های مهم در این باره مبحث آسایش اقلیمی است که در دورة صفویه به طرز شایسته‌ای در ساختار میدان مورد توجّه قرار گرفته بود، اما بر اثر دگرگونی های تاریخی و مداخلات نا به جا در ساختار میدان، در حال حاضر این کیفیّت محیطی در میدان در وضعیّت نامطلوبی قرار گرفته است. در این مقاله تلاش شده تا با اتکا بر اسناد تاریخی عوامل موثّر در ایجاد آسایش اقلیمی در میدان دورة صفویه که همان وضعیّت اصیل و اولیّة میدان است و نیز وضع موجود میدان از منظر آسایش اقلیمی به همراه مقایسه تطبیقی از وضعیّت میدان در این دو دوره مورد بررسی قرار گیرد. هدف از این مطالعات علاوه بر مستندسازی وضعیّت کیفیّت آسایش اقلیمی میدان در گذشته، زمینه‌سازی مطالعاتی و تاریخی برای رسیدن به راه‌کارهایی برای بهبود این کیفیّت در وضع موجود است به نحوی که بتوان از نتایج این تحقیق در طرح‌های اجرایی مرتبط با فضای باز میدان بهره  برد. روش تحقیق، تحلیلی ـ تاریخی و مبتنی بر اسناد، متون، تصاویر تاریخی و نیز برداشت های میدانی از میدان و در مواردی استفاده از مدل‌سازی رایانه ای است. نتایج نشان می‌دهد که در طرح اندازی میدان در دورة صفویّه از طریق عوامل کالبدی هم‌چون بازار سرپوشیده و بدنة محصور کننده و استفاده از عناصر طبیعی شامل آب جاری و درخت در فضای باز میدان و نیز استفاده از تجهیزات مکمل هم‌چون اتاقک های چوبی نیمه باز و خیمه و خرگاه در فضای باز میدان، شرایط مطلوب اقلیمی در فضای میدان به‌وجود آمده بود. در وضع کنونی بر اثر دگرگونی های تاریخی، برخی از عوامل پیشین ایجاد آسایش اقلیمی در میدان شامل درخت و نهر جاری، عملکرد سابق خود را از دست داده اند و عواملی جایگزین هم‌چون سطوح چمن کاری ایجاد شده اند که فاقد اصالت تاریخی و عملکرد بهینه هستند.