جایگاه پارادایم «معماری مسکن» در سیمای امروز شهر ایرانی ـ اسلامی

نیاز به مسکن یکی از اساسی‌ترین نیازهای بشری است. طبق اصل سی و یک قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، داشتن مسکن مناسب حق هر فرد و خانواده ایرانی است. هرچند به علت گستردگی و پیچیدگی مقوله مسکن نمی‌توان تعریف جامع و واحدی از آن ارائه داد، امّا مسکن به عنوان سرپناه، نیاز اولیّه و اساسی خانواده به شمار می‌آید. مسکن به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر در محیط‌های مختلف طبیعی و مصنوع معانی متفاوت یافته است. با وجود این تفاوت‌ها، مسکن در تمام جوامع دارای مفهومی متعالی و مقدس است که انسان با تاًمین آن به بودن دست یافته و در این بودن هستی و زندگی را تجربه کرده است؛ به عبارت دیگر، نحوه سکونت، چگونگی بودن انسان را معنا بخشیده است. از عوامل موثّر در سیمای شهر ایرانی ـ اسلامی، معماری سنّتی مسکونی ایران است که دارای مولّفه‌های ارزش‌مندی است و در نقاط مختلف کشور بسته به بوم، متفاوت است. معماری بر اساس هویّت طبیعی و اقلیمی هر منطقه شکل گرفته و در گذر تاریخ، به عنوان عاملی هویّت‌بخش در معماری آن بوم تجلّی کرده است. گذر زمان و تغییر شیوه معماری بر معماری مسکونی نیز تاثیر داشته است؛ به طوری که امروز مسکن ایران واجد هویّت خاصی نیست. در این مقاله به این موضوع تاکید شده است که بررسی تاثیر معماری مدرن بر معماری سنّتی ایران برای توسعه دوباره الگوی فراموش شدة زندگی مردم ایران در ادوار گذشته لازم و ضروری است. هم‌چنین توجّه به پارادایم مسکن در سیمای شهرهای امروز ایران برای تبیین جایگاه هویّت شهر ایرانی ـ اسلامی موثر است. در این مقاله دو مسیر اصلی برای بررسی دلائل ناتوانی معماری و شهرسازی امروز در برابر مساله مسکن و نیز ارائه معیارهایی برای دست‌یابی به الگوی طرّاحی مسکن ایرانی دنبال می‌شود: اول، تبیین نقش و جایگاه «هویّت» و «معنا» در «مسکن ایرانی» و به تبع آن ارزیابی مولّفه‌های هویّت‌بخش به شکل مسکن ایرانی در بررسی تطبیقی معماری سنّتی و امروز، و دوم، آسیب‌شناسی معماری امروز مسکونی ایران و ارائه راهکارهایی برای تداوم معماری بومی.

The Significance of “Residential Architecture” Paradigm in the Image of Today Iranian Islamic Cities

House demand is one of the most essential human`s demands. According to Article 31 of fundamental law of Islamic Republic of Iran also, possessing a suitable house is considered as the right for every person and every Iranian family. Though due to the extensiveness and complexity of the concept of housing, one cannot give a comprehensive, unique definition of it, but the housing, as a shelter, is regarded as the primary and basic needs of the family. Housing, as a basic need of man, has found different meaning in different natural and man made environments. However despite of that above mentioned differences, housing in any community has had an excellent, sacred concepts, with supply of which, man has achieved his “being” and has experience and life in that “being”. In other words, that quality of settlement has given meaning to the quality of man’s being. The factors contributing to the image of Iranian Islamic cities are Iranian residential traditional architectural buildings that have been a valuable component in various parts of the country depending on the climate is different. Architecture has been formed based on natural and climatically identity of each region and it is manifested as the identifying factor in history. Time and changing the architectural style of residential architecture has also had an impact on residential architecture, so that today’s residential architecture does not have qualified the specific identity. The focus of this article is that investigation of the effects of modern architecture on traditional Iranian architecture for the redevelopment of the missed model of Iranian people past life is necessary. Also paying attention to the paradigm of housing in the image of today Iranian cities is effective to establish the significance of identity of IranianIslamic cities. The present article treats the reasons for the inability and failure of today architecture and urbanism for the housing problem and suggests the criteria for Iranian residential architecture pattern. So, this paper is presented in two main: • Explanation of the significance of “identity” and “sense” in “Iranian residential architecture” and consequently, evaluation of identifying components of Iranian residential architecture in a comparative study of traditional and today architecture • Pathology of today residential architecture of Iran and suggesting the guidelines in conformity with vernacular architecture.