سیاست‌های طرّاحی فضای شهری جوباره اصفهان؛ با رویکردی بر معنای محیط در دو طیف مسلمان و یهودی

در طرّاحی شهری معاصر، عموماً ادراک محیط جایگزین معانی و مفاهیم محیط از دید استفاده‌کنندگان شده است. حال آن‌که معنا چیزی فراتر از ادراک است که خالی شدن طرح‌ها از آن، در ایجاد فضاهای شهری فاقد هویّت، فاقد تاریخ و ارتباط، تبلور یافته است. با توجّه به اهمیّت مولّفة معنا در ارتقای کیفیّت فضای طرّاحی شده، هدف مقاله حاضر این است تا فضای شهری تاریخی جوباره اصفهان را براساس معنای آن بین دو طیف مسلمان و یهودی ساکن، ارزیابی کرده و مبتنی بر آن، سیاست‌های طرّاحی ارائه دهد. برای این منظور، ابتدا معنای مکان از سه رویکرد پدیدارشناختی، اجتماعی و روان‌شناختی بررسی شده است. برای تبیین چگونگی تاثیر عوامل کالبدی و عوامل شناختی استفاده‌کنندگان بر معنای فضای شهری، مدل نظری پژوهش ترکیبی از «معنای دریافت شده»، «واقعیت موجود» و «اسکیما؛ طرح‌واره‌های ذهنی» مخاطب است. فرضیه پژوهش آن است که در تدوین سیاست‌های طرّاحی فضای شهری جوباره اصفهان، دین؛ به عنوان مولّفه مطرح در اسکیمای افراد، بر معنای ادراک‌شده از مکان، موثّر است و ‌باید مد نظر قرار گیرد. به منظور دست‌یابی به معنای فضای شهری در دو طیف مسلمان و یهودی، روش اجتماعی نشانه‌شناختی مورد استفاده قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز از طریق اخذ نقشة ذهنی و پرسشنامه به دست آمد. نتایج نشان می‌دهد که تاثیر مولفه دین بر معنای ادراک شده بین دو طیف شهروندان، قابل توجّه است. طیف یهودی غالباً به کانون‌هایی متعلق به اجتماع یهودیان مانند فضای اطراف کنیسه‌ها، دلبستگی نشان دادند و معنای فضاهای شهری چون بازار، بوستان و غیره را با کلماتی چون، شلوغ، زشت و تکراری بیان نمودند. مسلمانان معنای فضاهای شهری مورد مطالعه چون بوستان، بازار و مرکز محلّه را با کلماتی چون زیبا، دل‌باز و متنوّع توصیف کردند. براین اساس، سیاست‌هایی ارائه شده است که می‌تواند مدلی برای آگاهی طراحان و مداخله‌گران کالبدی محیط فراهم آورد تا اقدامات خود را منطبق بر معنای دریافتی باشندگان از محیط، و با تفکر دینی منحصر به آن‌ها استوار سازند.

Design Policies of Joubareh in Isfahan; According to Place Meaning Between Two Groups: Muslim and Jew

In contemporary urban design, environmental meanings from the users’ perspective have been generally replaced by the perception of an environment. While meaning is something beyond perception, that planning without it, creating urban spaces with no identity, no history and relationship. Due to the importance of meaning in improving the quality of the built environment, this research intends to evaluate urban space of Joubareh in Isfahan based on the perceived meaning between Muslims and Jews, and based on it, offers design policies. In this regard, Phenomenological, Social and Psychological approaches to the meaning of place have been studied, and then a model has been provided to explain how the meaning of users’ cognitive and physical factors influence the meaning of urban space, that is a combination of “perceived meaning”, “existing reality” and “user’s schema”. The hypothesis of this research is that in making policies of urban space of Joubareh in Isfahan, religion as a significant component of people’s schema, has an effect on the perceived meaning of the place and should be considered. In order to achieve the meaning of urban space in both Jewish and Muslim spectrum, the SocialSemiotics method is used. Mental map and questionnaire as two main tools of this method, has been reserved. The results of them are summarized as follows: Jews, often perceived urban spaces, as dynamic, ugly and repetitive spaces and are interested in the Jewish community, such as space around the synagogues. Muslims feel urban spaces, as beautiful and varied spaces and are interested in parks, bazzar and etc. Accordingly, design policies are presented for understanding of designers and interventionists to know how their works can be based on perceptions of residents, and their religious thoughts.