آسیب‌شناسی شاخص‌سازی مفاهیم اسلامی در معماری اسلامی

بیش‌تر تحقیقاتی که در معماری اسلامی صورت گرفته در حوزة نظری و مفاهیم کلی است. اما معماری اسلامی تحت تاثیر مفاهیم و ارزش‌های اسلامی شکل می‌گیرد و مفاهیم اسلامی اغلب انتزاعی‌اند؛ یعنی تنها تصوّری از آن‌ها در ذهن شکل می‌گیرد و تصدیق آن‌ها از طرف مقابل دشوار است، لذا بسیاری از آن مفاهیم بر اساس برداشت‌های متفاوت معماران تفسیر شده و در معماری مورد استفاده و ارزیابی قرار می‌گیرند. ولی اگر مفاهیم، معنای ثابتی نداشته باشند، غیر‌قابل سنجش و استفاده خواهند شد. این امر به نوبه خود به ناکارآمدی مدل‌های معماری اسلامی و بالتبع نارضایتی عمومی از آن خواهد انجامید. برای حرکت به سمت معماری اسلامی باید درکی از وضعیّت کنونی آن داشت و به ارزیابی، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی آن پرداخت که بدون وجود شاخص امکان‌پذیر نیست. لذا شاخص‌سازی که به تبدیل مفاهیم ذهنی به عینی می‌پردازد، در معماری اسلامی ضروری به نظر می‌رسد. شاخص‌سازی از تحقیقات پیمایشی آغاز شده و در معماری و شهرسازی دارای سابقة نسبتاً طولانی است. البته در معماری و شهرسازی اسلامی نیز هر چند محدود ولی اقداماتی به منظور شاخص‌سازی صورت پذیرفته است. این مقاله به معرفی مختصر شاخص‌سازی و نیز آسیب‌شناسی شاخص‌سازی مفاهیم اسلامی در معماری اسلامی به روش توصیفی تحلیلی می‌پردازد. نتیجة تحقیق نشان می‌دهد بسیاری از نواقص، به عدم شناخت مشخصات و ویژگی‌های شاخص از جمله غیر مفید بودن، عدم جامعیّت، عدم بررسی اعتبار و پایایی شاخص‌ها و نیز عدم رعایت کامل فرایند شاخص‌سازی از جمله وزن‌‌دهی آن‌ها برمی‌گردد.

Pathology of Indexing of Islamic concepts in Islamic Architecture

Most of the researches in Islamic architecture are theoretical and are in general. But Islamic architecture is formed by Islamic concepts and values and they are almost abstract. It means, only an image of them is formed in mind and affirming them with the other person is difficult. Therefore many of those concepts are interpreted by different understanding and are used and evaluated in architecture. But they would be Nonquantifiable and unusable if concepts have inconstant meaning. This issue leads to inefficiency of Islamic architecture models and popular dissatisfaction. We should have an understanding of the current situation of Islamic architecture to move towards it, and we should evaluate, predict and plan for it, that they are not possible without having an index. So indexing that transforms abstract concepts into concrete concepts appears to be essential in Islamic architecture. Indexing has begun from surveys research and has a relatively long history in architecture and urbanism. Of course researches have been limitedly done in Islamic architecture and urban planning for Indexing. This paper is briefly introducing indexing and the pathology of Islamic concepts indexing in Islamic architecture in descriptive and analytical methods. The results show that many deficiencies are because of lack of knowledge about the properties of index such as nonusefulness, Incomprehensiveness and Lack of validity and reliability of indexes and not following the complete process of indexing like weighing them.