ترکیب متعادل هیجان و آرامش در مسجد امام اصفهان

مفهوم هیجان و آرامش از موضوع‌‌های اصلی روان‌شناسی محیط است و در مبحث معماریِ معنوی، هم چون مسجد، اهمیت بیش تری دارند. برخی مساجد معاصر، بی‌توجّه به جنبه های متعالی مفهوم گرایانه و تنها در پاسخ به کارکردهای همگانی مسجد طرّاحی می شوند و ظهور و بروز این احساس ها را بررسی و متحقق ننموده اند. این تحقیق، با هدف روشن ساختن حساسیت های روان شناسانه در معماریِ مهم ترین مساجد تاریخی ایران به منظور الگو برداری در مساجد معاصر شکل گرفته است. روش تفسیری و تحلیلی برای بررسی نظری مفهوم هیجان و آرامش در متون دینی و عرفان انتخاب و روش مصداق پژوهی و استدلال منطقی برای بررسی ویژگی های کالبدی فضاییِ تجلّی‌ دهندة مفاهیم در معماری مسجد امام اصفهان به کار رفته تا عناصری که در این دلالت، موثّر هستند، شناسایی نماید. نتایج نشان می دهد که در مساجد سنّتی، معماران با بهره گیری خلّاقانه از عناصر نور، رنگ و کاهش ماده و سبک کردن آن، موفّق به پدیدار ساختن این مفاهیم در بیننده می شوند که منظور از آرامش، آرامشی فراتر از آرامش دنیوی و هیجان نیز فراتر از مفهوم برانگیخته شدن است. در مسجد امام اصفهان نیز سیری از هیجان و آرامش رخ داده است به این شکل که مثلاً هیجان ورودی (ابتدایی ترین نقطه) با آرامش معنوی و آرامش شبستان (انتهایی ترین نقطه) با هیجان معنوی تکمیل شده است.

The Balanced Combination of Enthusiasm and Peace in the Imam Mosque of Isfahan

The concepts of enthusiasm and peace are the key topics of environmental psychology and the spiritual architecture of the mosques are more important. Some contemporary mosques are built without the least attention to the lofty conceptual aspects. They are only designed in response to the common functions of mosques, and they do not leave any room for these emotions to be manifested and expressed. This study aimed to elucidate the psychological sensitivity in the architecture of the most important and historic Iranian mosques, and it used them as a model for contemporary mosques.For this purpose, first through interpretative and analytic methods, the concepts of enthusiasm and peace in religious and mystical texts are theoretically examined. The authors tried to use case studies and logical reasoning to study the bodilyspatial characteristics representing architectural concepts in the Imam Mosque in Isfahan. The final goal was to identify elements which epitomize these concepts.The findings of the research indicate that in the traditional mosques, the architects, creatively using the elements of lighting, color, material reduction, and lightening it, managed to create these concepts in the viewers. The peace created is beyond the worldly peace, and enthusiasm created is more than provocation. The results indicate that in the Imam Mosque of Isfahan, there occurred a course of enthusiasm and peace, in a way that the enthusiasm of entrance (the first spot) is supplemented by the spiritual peace and, so is the peace of oratory/atrium (the terminal point) by the spiritual enthusiasm.