پژوهشی در معماری آیینی دخمه های زرتشتیان (مطالعه موردی: دخمه های مانکجی لیمجی هوشنگ هاتریا و گلستان بانوی یزد)

شهر یزد جایگاه تعدادی از دخمه های تاریخی باقیمانده زرتشتیان است که بیانگر فصلی مهم و طولانی از فرهنگ و اعتقادات مذهبی رایج و حاکم در سرزمین پهناور ایران قبل از اسلام هستند. اگرچه دیگر دخمه گذاری مردگان انجام نمی شود، لیکن پیروان آیین زرتشتی هنوز به صورت اقلیتی دینی باقی مانده و در کنار دیگر ادیان به حیات خود ادامه می دهند. هدف از پژوهش، بررسی و شناخت معماری دخمه ها در آیین تدفین زرتشتی است. به دنبال دست یابی به این هدف، پرسشی که مطرح می شود این است که چه عوامل عملکردی و اعتقادی و آیینی در طرّاحی دخمه ها موثّر بوده اند. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است که با توجّه به ارزش های تاریخی و فرهنگی و هم چنین معماری زیبا و مکان یابی بکر آنها این مقاله ابتدا زرتشتیان و اعتقادات آنان و تدفین در آیین زرتشتی را به اجمال معرفی کرده و پس از آن با معرفی دو دخمه مانکجی لیمجی هوشنگ هاتریا و گلستان بانو به مطالعه تطبیقی- آنها پرداخته است. نتایج این مقاله، نشان دهنده آن است، که دخمه ها دارای ویژگی های معماری بکر و دست نخورده ای هستند که مطالعه و شاخت آنها منجر به شناسایی و شناخت بیش تر و بهتر گوشه ای از معماری ایرانی خصوصاً معماری تدفینی گردید. هم چنین مشخص شد که طرّاحی و ساخت دخمه ها بر اساس اعتقادات دین زرتشتی در مورد سرنوشت جسم و روح انسان، پس از مرگ است. به هین جهت معماری آنها به جز برخی تفاوت ها و اختلا ف های جزیی، در کل یکسان و واحد است.