شهر معاصر ایران: بنیادهای ساختارشناسی الگوی رانتی شهر ایرانی (مطالعه موردی شهرکرد)

در دوره معاصر با ورود اقتصاد رانتی و گردش منابع رانت در ساختار اجتماعی و اقتصادی کشور، الگوی جدیدی از رشد شهری در ایران پدید آمده است. این مقاله می‌کوشد بر اساس موردپژوهی شهرکرد بنیادهای ساختارشناسی الگوی رانتی شهر معاصر ایران را با رویکرد تبیینی و هنجاری معرفی و تحلیل نماید. داده‌ها مربوط به متغیّرهای ساختار اقتصادی، اجتماعی، فضایی و منابع رانت است که به روش اسنادی برای 1335 تا 1393 تهیه و با روش علّی ـ تطبیقی پردازش شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد تسلّط شهرنشینی خدماتیِ برآمده از روحیه رانت‌جویی در درون اقتصاد چرخشی و توزیع و تخصیص رانت‌های فراگیر و انحصاری میان گروه‌های اجتماعی عمدتاً از طریق دیوان‌سالاری گسترده شهری که چرخه بوروکراتیک توزیع موثّر رانت، تولید فضای برون‌گرا و فرصت‌های شغلی و عامل پیدایی جامعه تک‌ساختی در الگوی شهر رانتی محسوب می‌شود، ماهیّت اجتماعی و اقتصادی و ساختار تکوین و تکامل شهر معاصر ایران را دگرگون کرده است. وابستگی تنگاتنگ و همه جانبه الگوی شهر رانتی به سرچشمه‌های برون‌زا، پایان‌پذیر و غیرزایشی اقتصاد رانتی، بنیادهای ساختاری و ماهوی شهر معاصر ایران را شکننده و ناپایدار کرده است.