تبیین جایگاه اسلام در روند شهرنشینی و سازمان فضای شهری ایران

با حضور مسلمانان در ایران و تسلّط آن?ها بر کشور، سیر شهرنشینی و ساختار زندگی شهری ایران تغییراتی در خور توجّه کرد. هر چند باید اساس و شالوده شهر بعد از ورود اسلام را بر پایه شهرنشینی و شهرسازی دوران ساسانی دانست، دین جدید مجموعه?ای از اصول و هنجارها و چارچوب اجتماعی نوینی را در جامعه ایرانی رواج داد که به روشنی بر ساختار زندگی روزمره مردمان تاثیرگذار بود. این مقاله که از نوع تحقیقات تاریخی است سعی دارد، تا با استفاده از داده?های تاریخی، اسنادی، یافته?های باستان?شناسی، مدارک شهرسازی و تحلیل آن?ها تاثیر اسلام بر روند شهرنشینی و ساخت و سازمان فضایی شهری را بررسی کند. نتایج حاصل از این مطالعه سعی دارد تا مشخص سازد اسلام چگونه و به چه میزان بر سازمان فضایی شهرهای ایران تاثیرگذار بوده است و با فرض موثر بودن اسلام بر شهرهای دوران اسلامی آیا میتوان عنوان شهر اسلامی را به آن?ها اطلاق کرد. نگارندگان معتقدند اسلام مهم?ترین عامل در تغییرات صورت گرفته در بافت و سیمای شهرهای ایران بعد از اسلام بوده است. مطالعات حاصل از این پژوهش نشان میدهد اسلام به صورت غیر مستقیم و ابتدا بر روی سازمان اجتماعی و ساختار زندگی شهری در ایران تاثیر داشته و در نتیجه این تغییر سترگ دیگر شاخصه?های شهری نیز، که در ساخت سازمان فضایی شهرها موثرند، تغییر یافته است. هم?چنین نتایج این تحقیق نگارندگان را به این باور رسانده است که اطلاق واژه شهر اسلامی به شهرهای تاسیس شده یا تغییر شکل یافته ایران بعد از اسلام نادرست است و مناسب?ترین واژه برای تبیین این فرایند تاثیرگذار «شهر در دوران اسلامی» است.