نگاهی واقع گرایانه به معنای فضای شهری در شهر اسلامی

جستجوی سرچشمه ها و نارسایی های رویکردها و راهکارهای تجربی و ذهنی مبتنی بر نگرش های غربی و اسلامی در باره فضای شهری و اتخاذ رویکرد و روش شناسی پژوهشی جدید و مبتنی بر فلسفه و حکمت اسلامی در مورد مفهوم فضای شهری اسلامی به خصوص در عرصه بازار، خیابان ها و میدان های شهری، مساله اساسی این پژوهش است. بدین منظور، با اتخاذ رویکرد «واقعگرایانه اسلامی» که برای سه منبع معرفتی حس، عقل و وحی مرجعیّت و اعتبار قایل است و با اسلوبی «استنباطگرایانه و اجتهادی»، معنای فضای شهری در شهر اسلامی، مبتنی بر ارتباط بنیادین و وثیق ابعاد «وجودی» و «ماهیّتی» فضا بررسی شده است. تلاقی حضور «ذهن و اجتماع» به عنوان عناصر «وجودی و اصیل» در تفکّر اسلامی، در «کالبد و فضای فیزیکی» به عنوان عنصر «موجودی»، مقام و موقعیّتی را متجلّی میسازد که در آن، فضای شهری تولید می گردد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در بعد تعاملات ذهنی(درون گرایانه) با فضای شهری، مفاهیمی نظیر: تقدم حضور روزانه در فضای شهری نسبت به حضور شبانه، تقدم حرکت در فضای شهری نسبت به حس توقف و درنگ در آن، قابل تببین و تفسیر می باشد. در بعد «تعاملات اجتماعی» نیز، مفاهیمی چون: تقدم خاطرات اجتماعی بر خاطرات فردی، نفی قشربندی اجتماعی در فضا، تقدم شلوغی و ازدحام بر خلوت های شخصی و دوطرفه، تقدم تعاملات مردان نسبت به زنان، را می توان دریافت و استنباط نمود.