بررسی اصالت اسلامی ایرانی در مساجد نوگرای معاصر (مطالعه موردی: طرح مسجد چهارراه ولی عصر(عج) تهران)

در عصر حاضر، با ظهور فناوری جدید، شاهد ساخت مساجدی هستیم که کالبدی متفاوت از مساجد گذشته دارند. قرارگیری آنها درکنار مساجد سنّتی در بافت شهری امروز، این پرسش را در ذهن مخاطبان ایجاد میکند که آیا مساجد امروزی با شکل جدید میتوانند زمینهساز رشد و تعالی انسان، که هدف اصلی عبادت است، باشند؟ هدف از این نوشتار بررسی چگونگی انطباق شکل و کالبد مساجد جدید با مبانی نظری خاص مساجد در حکمت اسلامی است. به این منظور نمونه موردی مسجد چهار راه ولیعصر تهران(طرح رضا دانشمیر)که کالبدی نوآورانه دارد، بررسی شده است. روش تحقیق در این مقاله به شیوه استدلال منطقی (مفهوم به مصداق) است. بدین منظور ابتدا مبانی نظری مسجد در دو بعد تشخّص شهری و فضای عبادی درونی، بر اساس فقه اسلامی، مطرح گردیده و معیارهای طرّاحی مسجد از آن استخراج شده و بر آن اساس گونهشناسی مساجد معاصر مورد بحث قرار گرفته است. سپس ویژگیهای مسجد ولیعصر تهران بهعنوان نمونهای از مساجد متجدّد معرفی و مبانی نظری آن، با توجّه به اصول و معیارهای به دست آمده، بررسی شده است. نتایج حکایت از آن دارد که برخی دگرگونیهای ناشی از پیشرفت فناوری در معماری ضروریست، اما باید مرزی مشخّص برای آن در نظر گرفته ?شود تا تغییرات شکلی باعث تغییر مفاهیم والای انسانی نگردد و معماری مسجد در عین بداعت، همچنان بازگوکننده تعالیم اسلامی باشد. در مسجد چهارراه ولیعصر تلاش برای بداعت و هماهنگی با محیط باعث شده است که معنا و هویّت اسلامی در آن کمرنگ شود و بنا خوانایی خود را، که برای مسجد امری ضروریست، ازدست بدهد.