معماری مساجد ایرانی و هنرهای قدسی آن

مسجد، کانون یکتاپرستی، باید از زیباییهای معنوی برخوردار باشد. هنرهای بدیع وابسته به معماری از قرون اولیه اسلام آغاز شد و در ادوار اسلامی به تحقق کامل رسید، رشد کرد و در مقیاسی وسیع و در شاخههای متعدّد، سبب به وجود آمدن هنرهای قدسی مساجد شده است. مساجد ایرانی صدر اسلام تا قبل از دوره آل بویه رواقی بوده اند. اما از آن دوره به بعد با توّجه خاص بزرگان، حکما، پادشاهان و بالاخص هنرمندان معمار و بنّا مساجد با تحوّل عمده ای مواجه شدند و طرح های شبستانی و بعدها چهل ستونی با اجراهای مطلوب و بویژه نماسازیهای بسیار چشمگیر از هنر بخصوص در دوره صفویه به وجود آمدند. روند مسجدسازی از دوره صفویه تا امروز هم چون با اصالت از طرح و نقوش بس زیبا در نماسازیها بهره زیاد برده است، که در مواردی فراوان آثار بدیع و شگرف برای ایران به جهان اسلام تقدیم گردیده است. به طورکلی، مسجدسازی باید از سه اصل: طرّاحی، اجرای سازهای و نماسازیهای شگرف الهی برخوردار باشد و با استفاده از مصالح گوناگون و با حسن سلیقه خلق شود تا زیباسازی مسجد را از هر جهت کامل سازد. در ساختار مساجد امروزی، علاوه بر در نظر گرفتن این سه اصل، ضروری است فضاهای لازم در مقیاسی قابل قبول و سپس با لحاظ اصول معماری ساخته شود تا مسجد غیر از کانون توحیدی، با فضاهای خود سبب ایجاد انگیزههای فرهنگی، آموزشی، پژوهشی، تحقیقاتی، هنری، تفریحی ورزشی و ... برای عامه مردم، خصوصاً جوانان شود. این بررسی با اتکا به روش توصیفی - تحلیلی تاریخی به انجام رسید و اطلاعات مورد نیاز با مطالعه کتابخانه ای و مشاهدات میدانی جمع آوری می گردید.