در جست و جوی ویژگی های خانه ایرانی (بر مبنای بررسی شیوه زندگی در خانه های سنتی شیراز)

از گذشته های بسیار دور «خانه» برای انسان چیزی بیش از سرپناه بوده و جنبه های معنوی در همه مراحل ساخت«خانه» تا استقرار در آن و استفاده از آن به طور کامل پیدا است. اما در عصر کنونی غفلت از نیازهای کیفی و روانی استفاده کنندگان و توجه اقتصادی به تنهایی و تاکید بر ویژگی های سرپناهی در امر خانه سازی، باعث کم رنگ شدن نقش خانه در هویت بخشی به انسان شده است، تا آن جا که یکی از موضوع های بی اهمیت در بیشتر برنامه ها و طرح های مرتبط با مسکن، مباحث کیفی و بویژه تاثیر ارزش های فرهنگی در ساخت و بهره برداری از آن است که منجر به بی هویتی معماری می شود. برای چیره شدن بر این بی هویتی باید چاره ای اندیشید. از نظر نویسندگان این پژوهش بهره گیری از تجربه های ارزنده نیاکان در امر خانه سازی های با هویت- که امروز «خانه ایرانی» اش می خوانیم – می تواند در کاهش این ضایعه کمک کند. این تحقیق از گونه پژوهش موردی با شیوه تحقیق ترکیبی شامل روش های توصیفی، تحلیلی و در نهایت استدلال منطقی است. به این ترتیب، در این پژوهش با استفاده از مشاهده و برداشت میدانی، مطالعات کتابخانه ای و نیز جمع آوری اطلاعات از راه مصاحبه با تعدادی از ساکنان خانه های سنتی شیراز، به بررسی مفاهیم ارزشمند درخانه های سنتی ایران زمین، با تاکید بر شیوه زندگی در این خانه ها پرداخته می شود و در این مسیر، پس از مروری بر معانی خانه، کوشش می شود تا «خانه ایرانی» در تعامل با «زندگی ایرانی» تعریف گردد. بنابراین برای تعریف «زندگی» شاخص هایی مثل خانواده، آداب، و روش زندگی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و اطلاعاتی که در همین راستا از راه پرسشنامه ها به دست آمده، فهرست می شود. یافته های پژوهش، نشان از توجه معمار به حضور عواملی در خانه دارد که باعث غنا بخشیدن به «زندگی» جاری در فضاهای خانه و سرزندگی آن هاست. در حقیقت در خانه های گذشته، توجهی هم زمان و نسبتی صحیح میان شکل ساختمان و «شیوه زندگی» انسان برقرار بوده است. در این راستا، ارتباط «زندگی» با چند عنصر برجسته موجود در «خانه ایرانی»، مانند طبیعت، زندگی جمعی، انعطاف پذیری فضاها، همسایه، میهمان، زیبایی، احساس تعلق و... از نکاتی است که در این زمینه مورد بحث قرار می گیرد و به این ترتیب منظری از خانه ایرانی به دست داده می شود.