هنر کاشی گری و کاشی کاری معماری ایران تا پایان دوره تیموری

هنر کاشی کاری ایران ریشه در هنر سفال گری دارد. تمدن بشری، از ابتکار و ساخت تا به تکامل رسیدن، با سفالینه آغاز شده است. پیشینه ظرف های سفالین به دست آمده از تپه های اسماعیل آباد و خوروین، اطراف دور و نزدیک قزوین، به هزاره پنجم قبل از میلاد می رسد. ظرف های سفالین کشف شده از تپه های حسنلو و مارلیک به ترتیب از هزاره های سوم و یکم قبل از میلاد سخن می گویند. این ظرف ها از خاک رس خالص و با نقش دهی بر لعاب های مرغوب و پخت اصولی تهیه شده اند. کاشی های بلوکه و قطور به شکل مکعب مستطیل با گودی و برجستگی، با نقش های گیاهی، انسان سرباز و سربازان جاویدان، شیرمردان بالدار، شیران و ... با رنگ های مشکی، سبز سیر، قهوه ای و زرد نارنجی کشف شده از شوش، از ارزش های بالای کاشی پزی و هنر کاشی سازی دوران هخامنشی حکایت می کند. سرامیک کاشیِ «چهره و قامت نگاره ها» از کاخ بیشابور «معرق گونه های» دوره ساسانی، برای بشریت پدیده ارزشمندی به ارمغان آورده است. کاشی کاری قرون چهارم و پنجم بعد از اسلام و از دوره سلجوقی و دوره های بعد، با رنگ های فیروزه ای و لاجوردی و نقش های گره، خط و عناصر تزیینی «رسمی و قطار»، ارزش هایی برای معماری ایرانی، همچون میل های مسجد علی و ساربان در اصفهان به یادگار گذاشته است. از دوره ایلخانی هنر کاشی معرق، معقلی کاشی و کاشی های تک رنگ فیروزه ای و لاجوردی هندسی، ارمغان بزرگ و شروع دگرگونی های هنر کاشی گری و کاشی کاری بوده که به ترتیب آثار گنبد سلطانیه، پیربکران و ... را به جا گذاشته است. کاشی کاری دوره تیموری، از معرق کاشی با نقش های اسلیمی، خط، بویژه سه رگی بنایی کاشی و بسیاری دیگر، پدیده های شگرفی چون: مقبره تیمور، مسجد جامع گوهرشاد و ... را برای معماری ایران و جهان اسلام به وجود آورده و دگرگونی های هنر کاشی کاری در دوره های بعد را نیز سبب شده است.