بررسی تغییر نقش مسجد جامع عتیق در ساختار شهری اصفهان در گذر زمان

مسجد جامع عتیق اصفهان بنایی ارزشمند و فاخر در تاریخ هنر و معماری اسلامی ایران به?شمار می?رود. تاکنون تحقیقات زیادی در مورد این بنا صورت گرفته که همگی با تاکید بر خوانش ارزش های تاریخی و باستان شناسی انجام شده است و یافته های آن نیز تنها تحولات کالبدی بنا را در طی زمان مشخص می کند. در این مقاله با نگاهی دیگر به مسجد جامع عتیق، وجه دیگری از ارزش های آن مطالعه شده است. مسجد جامع عتیق به علت گستردگی، نفوذپذیری ناشی از تعدد ورودی ها، مجاورت با محله?های مسکونی، بازار و مقبره علامه مجلسی و هم چنین به دلیل نقش عملکردی آن و ارتباط با زندگی روزمره مردم، نقشی فراتر از تک بنا به عهده دارد و حتی می توان آن را به مانند یک میدان محلی و گره شهری در نظر گرفت. از این رو به عنوان جزیی ارزشمند و مهم از فضای شهری محسوب می شود. هدف این مقاله پس از تبیین نقش این بنا به عنوان بخشی از ساختار و فضای شهری، یافتن پاسخ این سوال است که با توجّه به تغییرات نظام و ساختار شهرها در دوره معاصر، نقش این بنا در ساختار شهر چگونه تغییر کرده است؟ بدین منظور از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی، بنای مسجد جامع در ارتباط با بافت پیرامون، مورد مطالعه قرار گرفت و ارتباط بنا و بافت، به لحاظ کالبدی و رفتاری، بررسی و نقش و جایگاه آن، به عنوان یک عرصه عمومی و بخشی از ساختار شهری تبیین شد. سپس با مقایسه مولفه های تعیین کننده کیفیت فضای شهری در دو دوره زمانی قبل و بعد از سال 1310 شمسی، تضعیف نقش این بنا در نظام شهری آشکار ?شد. در نهایت به دلیل تاثیر این بنا بر بافت و محیط پیرامون، تاکید می شود حفاظت از این بنا از طریق حفظ ارزش های تاریخی و معمارانه و هم چنین حفظ نقش کالبدی و اجتماعی آن در فضای شهری صورت پذیرد.