ربط کیفیاّت تالیفی در ادراک معماری اسلامی ایران

فرآیند ادراک در معماری و طرّاحی محیط امری پیچیده است. این پیچیدگی، موجب تدوین و ارایه نظریّه های مختلفی در این خصوص شده است. نظریّه گشتالت با رویکرد درک فضا از طریق برآیندی از استقرار نیروهای موجود در فضا، از آن جمله است. این نظریّه به سازمان دهی ادراک توسط اشکال، معطوف است. نظریّه های دیگر چون نظریّه کنش متقابل که به تاثیر متقابل موضوع و فرد ادراک کننده می پردازد و ماهیّتی احتمال گرایانه دارد و نظریّه اکولوژیک ادراک که به مجموعه ویژگی های حسی و تجربی فرد و نیز ویژگی های شکلی محیط توجّه می کند؛ رویکردی، به طور نسبی، فرهنگ گرا دارند. این رویکردها با توّجه به معنا، ارزش و نگرش در فرآیند ادراک در معماری و طرّاحی نشان می دهند که تبیین فرآیند ادراک، وابسته به شناخت مولّفه های فرهنگی موثّر بر آن است. این مقاله با بررسی چنین فرآیندی در جهان اندیشه ایرانی ازطریق بررسی متون تاریخی بر جای مانده، نشان می دهد که امر ادراک، در ابتدا علاوه بر حواس ظاهری، بر مولّفه های حواس باطنی استوار دانسته می شد. به تدریج و با تکمیل این نظریّه ها امروزه، ادراک را به ربط کیفیّات تالیفی، و با در نظر گرفتن تمام ابزارهای موجود که توسط مولف اثر هنری سامان می یابد، وابسته می دانند.