شخصیّت شناسی شهر اسلامی؛ با تاکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی

با توجّه به تفاسیر متفاوتی که در مورد «شهر و شهرسازی اسلامی» ارایه میشود، شناسایی شخصیّت شهر اسلامی می?تواند در تحلیل شهرسازی اسلامی موثّر واقع شود. مفهوم شهر اسلامی که شرقشناسان به کار برده?اند، مبتنی بر این فرض است که اسلام یک نظام ارزشی کامل است و تمام الگوها و رفتار سازمان اجتماعی را تعیین می?کند. در این مقاله سعی شده است با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی و از شیوه?های تحقیق مرور متون، منابع و اسناد تصویری به تحلیل شخصیّت شهر اسلامی پرداخته شود. به همین جهت، با تبیین ویژگی?هایی که برای شناخت و تعریف هر پدیده لازم است، مقاله حاضر بر آن خواهد بود تا این ویژگی?ها را برای شهر اسلامی استنتاج نماید و با تبیین پیدایش و توسعه شهر اسلامی و عوامل موثّر در شکل?گیری آن، بنیاد و ماهیّت کالبد شهری را بررسی کند. در این باره به مولّفه?های کالبدی (اجزای ثابت) شهر اسلامی اشاره شده است. علاوه بر بررسی ساختار کالبدی، نحوه مواجهه با اشکال و مدل?های شهر اسلامی که در تحلیل شخصیّت شهر اسلامی از اهمیّت و منزلت خاصی برخوردار است، مورد توجّه قرار گرفته است. در ادامه، تاثیر اسلام بر شیوه زیست و هویّت ساکنان شهر با در نظرگرفتن کلیّه جوانب زیست شهری، بررسی شده است. نتیجه این مقاله گویای آن است که اصطلاح شهر اسلامی، بیانگر هویّت ویژه فرهنگی، اجتماعی و تاریخی خاص ساکنان آن است. فضای کالبدیِ بیشتر شهرهای اسلامی متاثّر از ویژگی?های سرزمینی و جغرافیایی آن است که وجود روح مشترک و منتج از مکتب الهی را در آنها تایید میکند. تداوم سیر تاریخی و اصیلِ اولیّه، راهبردی است که میتواند در تبلور مجدّد مفاهیمی همانند مفهوم شهر اسلامی راهگشا باشد.