تحوّلات کالبدی بازار سنّتی در شهرهای ایران (مطالعه موردی: بازار شهر کرمانشاه)

در دهه?های اخیر و با تحوّلات عمیقِ کالبدی و اجتماعی شهرهای کشور، بازار به عنوان کانون اقتصادی و اجتماعی شهر سنتّی ایرانی دچار دگرگونی و تغییرات قابل توجّهی شده است. در بیشتر موارد، بازار از کانون پر جنب و جوش با مرکزیّت قوی، به عنصری نسبتاً حاشیهای بویژه در ارتباط با عملکرد شهری بدل شده و بخش عمده آن با افت ارزش و پویایی اقتصادی و اجتماعی و کالبدی روبه رو بوده است. این مساله باعث شده که بخش چشمگیری از بازار، بویژه عناصر جانبی و جدا از راستههای اصلی آن دچار رکود و تخریب شوند. در نوشته حاضر با تکیه بر بررسی مطالعات کتابخانه?ای، بررسی میدانی و تطبیق نقشه?ها، سعی شده است تحوّلات صورت گرفته در ساختار و کالبد بازار شهر کرمانشاه و نیز عوامل موثّر بر این تحوّلات و روند آن مورد بررسی قرار گیرد. شهر تاریخی کرمانشاه با توجّه به موقعیّت خود همواره دارای اهمیّت تجاری بوده و بازار با رونقی داشته است. بنا بر اسناد موجود، بازار کرمانشاه در اواخر دوره قاجار در اوج رونق و شکوه بود. پس از آن با توجّه به رشد شتابان شهری و روند فزاینده نوسازی، بازار نیز چون دیگر عناصر و اجزای شهری، تحوّلات عمیقی را تجربه کرد و تا حد زیادی از لحاظ کارکردی و کالبدی رو به تحلیل رفت. به طور کلی، علل اصلی این تحوّلات را میتوان در دگرگونی شیوههای تولید و مصرف، نوسازی و نوگرایی معاصر، ورود خودرو و خیابان??کشی?های جدید، برنامه?ریزی شهری جدید و تغییر در نقش و عملکرد شهر کرمانشاه جستجو کرد.