بازشناخت چگونگی شکل گیری گنبد اورچین (با تاکید بر ساختار هندسی و معماری)

پرداختن به شیوههای گنبدسازی، شناخت انواع آن، بررسی عملکرد سازهای، شیوههای ترسیم، سبکشناسی، روشهای اجرایی و مسایل مرتبط به آن همواره از دغدغههای معماران ایرانی بوده است. در این بین به معماری گنبد اورچین که از شاخصههای بناهای آرامگاهی در بخشهای جنوبی ایران است، توجه نشده و اطلاعات اندکی از آن در تاریخ معماری ایران وجود دارد. در این پژوهش به ریشه لغوی و معنایی گنبد اورچین اشاره شده و خواستگاه معماری این گنبد، متعلّق به دوره سلجوقی، معرفی شده است. سپس روابط هندسی میان زینههای آن تحلیل شده و انواع این نوع گنبد شامل کوکبی و کثیرالاضلاع ترسیم شدهاند. با بررسی گونهشناسی نمونههای موجود در ایران و عراق، نکات قابل تاملّی در مورد روابط هندسی، ارتفاع، شکل گنبد و تعداد زینههای آن ارزیابی گردید. عواملی همچون عملکرد تارک، نحوه ساخت، پوشش گنبد، نحوه توزین بار در ساختار گنبد مشخص گردیده است. در نهایت به این نتیجه خواهیم رسید که علّت اصلی وجودی آن، عملکردی نمادین و سمبولیک است، نه نمادی مذهبی صرف؛ چرا که به تنهایی و یا در همجواری و تلفیق با فضاهای مذهبی در گذر زمان به خوبی نقشی تاثیرگذار و کاربردی داشته است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است و بر حسب نیاز در قسمتهای مختلف پژوهش از تحلیلهای تطبیقی1، مطالعات گذشتهنگر2 و روشهای میدانی3 استفاده شده است.