تاثیر استحکامات دفاعی سبک ووبان بر سازمان فضایی شهر خوی در دوره قاجار

شهر مهم ترین عرصه زیست انسان و بزرگ ترین سلول تمدنی است و مطالعه تاثیر و تاثر این عرصه جایگاه ویژه ای دارد. مقاله حاضر درصدد بررسی و تحلیل تاثیر استحکامات دفاعی سبک اروپایی موسوم به ووبان به عنوان مولفه ای موثر در شکل دهی و سازمان فضایی شهر خوی در دوره قاجار است. هدف این پژوهش، تبیین و تحلیل چرایی و چگونگی نفوذ دانش شهرسازی و معماری دفاعی اروپایی در شهر خوی در دوره قاجار و بررسی پلان و ساختار معماری این قلعه- شهر و تاثیر آن بر سازمان فضایی و کالبدی هسته اولیه شهر خوی است. پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت و شیوه تحقیق، تاریخی- تحلیلی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و متن کاوی اسناد و مدارک تاریخی است. سوال اصلی تحقیق این است که پلان و شکل هندسی استحکامات سبک اروپایی شهر خوی چه تاثیری بر سازمان فضایی و کالبدی هسته اولیه شهر داشته است؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که در پی تحولات حاصل از مدرنیته و فناوری نظامی، نخبگان نظامی ایران به ضرورت انطباق سازی استحکامات دفاعی با نیازهای روز یعنی انطباق با سلاح-های آتشین از جمله توپ و توپخانه پی بردند. از این رو، اقدام به ساخت استحکامات دفاعی سبک اروپایی مجهز به توپخانه و موسوم به «ووبان» کردند، که یکی از مصادیق بارز آن در دوره قاجار، برج و باروی شهر خوی است. نفوذ دانش شهرسازی و معماری اروپایی به عنوان مولفه ای انسانی در شهر خوی، در شکل دهی به سیما و هویت این شهر و سازمان فضایی و کالبدی هسته اولیه آن تاثیر به سزایی داشته است؛ به گونه ای که باعث شکل گیری و سازمان بندی هویت کالبدی- فضایی شهر خوی شده است.

the effect of vauban style defensive fortifications on the spatial organization of the city of khoy in the qajar period

the city is the most important area of human life and the largest cell of civilization, and the study of the impact and impression of this area has a special place. the present article aims to investigate and analyze the impact of the european-style defensive fortifications known as vauban as an effective component in the shaping and spatial organization of the city of khoi during the qajar period. the purpose of this research is to explain and analyze why and how european knowledge of urban planning and defensive architecture penetrated in the city of khoi during the qajar period and to examine the architectural plan and structure of this castle-city and its impact on the spatial and physical organization of the primary core of khoi city. in terms of the nature and method of research, the present research is historical-analytical and the method of data collection is library and text mining of historical documents. the research findings indicate that following the developments resulting from modernity and military technology, iran's military elites realized the necessity of adapting defense fortifications to the needs of the day, i.e. adapting to firearms, including cannons and artillery. therefore, they started to build european-style defense fortifications equipped with artillery and called vauban, one of the prominent examples of which is the tower and rampart of khoi city in the qajar period.