خوانش معنایی انگاره‌های ماندالا در الگوی خانه‌های قاجاری بهنام و قدکی تبریز

از دوره قاجار تبریز خانه های بسیار ارزشمندی بجای مانده است که یکی از آنها بهنام و دیگری قدکی است که دارای سردر و هشتی مشترکی می باشند و به نظر می رسد مفاهیم پنهانی ورای پلان معماری آنها وجود دارد. پرداختن به مسئله معنا و یافتن لایه های عمیق در حوزه معماری امری اجتناب ناپذیر است؛ از این رو در این مقاله در جهت یافتن این مفاهیم و ارتباط بین این دو بنا از لحاظ استفاده از مفاهیم کهن الگویی پرداخته شده است. سوالات اصلی تحقیق بدین شکل مطرح می شود: 1. کهن الگوی ماندالا چگونه در کالبد معماری خانه‌های قدکی و بهنام تبریز نمود پیدا کرده است؟ 2. تجلی معنایی بر اساس مفاهیم کهن‌الگویی ماندالا در خانه‌های بهنام و قدکی چگونه است؟ هدف این پژوهش یافتن الگوهای بنیادین به عنوان زبان مشترک برای تداوم معماری این خانه‌هاست. در این پژوهش کهن الگوی ماندالا با خوانش نشانه‌شناختی از طریق صورت های بنیادین، انگاره ها و بازنمایی مفاهیم‌اش قابل بازیابی است. با توجه به تاریخی- تحلیلی بودن پژوهش و مقایسه ی تطبیقی خانه های مورد مطالعه، به شکل کیفی و توصیفی به جمع بندی پرداخته شده است، در عین حال با توجه به رویکرد نظری آن، از رویکرد نشانه-شناختی برای استخراج رمزگان و معنا استفاده شده است. با استناد به روش نشانه‌شناسی لایه‌ای، از تبدیل داده ها به الگوهای پارادایمی که نشان‌دهنده حضور ماندالا در شکل گیری ساختار خانه های مورد مطالعه هستند، استفاده شده است. در ادامه تحلیل معنایی هریک از انگاره های ماندالایی در نمونه های مورد مطالعه صورت گرفته است. نتیجه پژوهش نشان از ردپای نمود انگاره های ماندالایی چون اعداد و الگوهای هندسی مشخص است. پایه های نخستین معماری خانه های بهنام و قدکی در قالب شکل های هندسی ساده، منظم و قائم به مرکز شامل دایره، چندضلعی های منتظم و مربع است که در ترکیبی ماندالاوار توسعه یافته اند و دارای ماهیت کهن‌الگویی اند.

reading the meaning of mandala in the pattern of behnam and qadaki qajar houses of tabriz

from the qajar period of tabriz, extremely valuable houses have been left. one of them is behnam and the other is qadaki who have a common entrance and porch and it seems that there are hidden concepts behind their architectural plan. addressing the issue of meaning and finding deep layers in the field of architecture is inevitable. therefore, in order to find these concepts and the relationship between these two buildings in terms of using archetypal concepts, a comparative comparison has been made. one of jung's most important archetypes is the self (mandala). and it is necessary to investigate more precisely, the main questions of the research are raised as follows: 1. how has the mandala archetype appeared in the architecture of the houses of qadki and behnam in tabriz? 2. what is the manifestation of meaning based on the archetypal concepts of mandala in behnam and qadki houses? the aim of this research is to find the basic patterns as a common language for the continuity of the architecture of these houses. in this research, the ancient pattern of mandala can be recovered by semiotic reading through its basic forms, images and representation of its concepts. considering the historical-analytic nature of the research and the comparative comparison of the studied houses, it has been summarized qualitatively and descriptively. at the same time, according to its theoretical approach, the semiotic approach has been used to extract symbols and meaning. referring to the method of layered semiotics, it has been used to convert the data into paradigm patterns that indicate the presence of the mandala in the formation of the structure of the studied houses. in the following, the semantic analysis of each of the mandala images in the studied samples has been done. the result of the research shows the traces of mandal images such as numbers and specific geometric patterns. the first architectural foundations of behnam and qadaki houses are in the form of simple, regular geometrical shapes, which include circles, regular polygons, and squares, which are developed in a mandal combination and have an archaic nature.