بازخوانی عملکرد مناره با تکیه بر مضامین موجود در آیات کتیبه‌های قرآنی؛ نمونه موردی: مناره‌های شیوه رازی در ایران

مناره ها از آثار معماری ایرانی هستند که علی الخصوص در شیوه رازی نمونه های ارزشمندی از آنها وجود دارد. پس از ورود اسلام، اندیشه‌های مذهبی در ساخت و تزیین مناره‌ها تاثیرگذار و در مضامین و مفاهیم کتیبه های آن‌ها متبلور گشته است. در این میان کتیبه‌های قرآنی موجود بر این مناره‌ها می‌توانند یکی از منابع مهم برای درک و بررسی دیدگاه‌های مذهبی و اعتقادی مردم و معماران و همچنین عملکرد آنها باشند. این دیدگاه ها کمتر در تدقیق عملکرد آثار معماری مورد توجه قرار گرفته است. با این توضیح مطالعه پیش رو تلاش دارد تا با بررسی کتیبه های مناره های شیوه رازی در ایران، ضمن توجه به آیات قرآنی، مفاهیم بکار رفته در آن ها را شناسایی و تحلیل نماید. در این راستا چیستی ارتباط بین مفاهیم یا مضامین آیات قرآنی موجود در کتیبه های مناره‌های شیوه رازی و عملکرد آن ها سوال اصلی پژوهش را شکل داده است. در این مطالعه علاوه بر شناسایی مناره‌های شیوه رازی و دسته‌بندی کتیبه های آن ها، تحلیل مضامین کتیبه‌های قرآنی در جهت بازخوانی کاربری مناره هدف اصلی مقاله است. پژوهش حاضر تلاش دارد مفاهیم موجود در این آیات را استخراج، دسته‌بندی و پرکاربردترین مفاهیم را شناسایی و تحلیل کند. جهت دستیابی به این هدف کتیبه‌های قرآنی مناره‌های شیوه رازی که غالباً سلجوقی هستند، به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی شناسایی و در جهت تدقیق متن کتیبه برخی از مناره های مذکور بازدید شده اند. پس از مستندسازی کتیبه ها و شناسایی آیات آن ها، به روش تفسیری - تحلیلی (تحلیل محتوی) متن آیات مورد تحلیل قرار گرفتند. بر اساس مطالعات انجام شده، تکرار مفاهیم «بیان صفات دعوت کنندگان به سوی خدا»، «توحیدی» و «بیان صفات خداوند» در آیات کتیبه های مناره قابل توجه است. در نتیجه آیات این کتیبه ها بیشتر به دو موضوع کلی «نشانه» و «هدایت» پرداخته اند که با توجه به آن ها می توان عملکرد مناره را «رسانه ای برای هدایت» دانست.

the content of quranic inscriptions in the minarets of razi style in iran; re-reading the minarets function

minarets are one of the key elements of islamic architecture and especially in iran there are valuable examples of them in the razi style. after the spread of islam, religious ideas have been influential in the construction and decoration of minarets and used in the concepts of their inscriptions. in the meantime, the quranic inscriptions on these minarets can be one of the important sources for understanding and examining the religious and belief views of people and architects as well as their function; a subject that has been paid less attention to in the recognition and verification of architectural works function. the following study tries to investigate the concepts used in them, while identifying quranic ayah (verses), by examining the inscriptions of razi style minarets in iran. also, the relationship between the concepts or themes of the qur'anic verses in the inscriptions of the razi style minarets and their function will be the main question of the upcoming research. in this study, in addition to identifying razi style minarets and their classification, the main goal of the article is to analyze the themes of quranic inscriptions to recognition and verification their usage. the upcoming research tries to extract, categorize and analyze the most used concepts in these verses. these analyzes are important to read the function of minarets. to achieve this goal, the quranic inscriptions of razi style minarets, which are mostly seljuk, have been identified in the library and field studies, and some of the mentioned minarets have been visited to verify the text of the inscription. after documenting the inscriptions and identifying their verses, the texts of the verses were analyzed using the interpretation-analytical approach (content analysis). based on the studies, the repetition of the concepts of expressing the attributes of those who invite to god, monotheism and expressing the attributes of god in the verses of the minaret inscriptions is significant. as a result, the verses of these inscriptions mostly deal with the two general issues of sign and guidance, according to which the function of the minaret can be considered as media and sign for guidance.