کندوکاوی بر انگاره مفهومی «بالا- پایین» در کهن‌الگوی معماری ایرانی - اسلامی با تاکید بر افتراق حوزه‌های معنایی نگرش‌های مردمی «مطالعه موردی: میدان توپخانه (تهران)، میدان نقش‌جهان (اصفهان)، پارک لاله (تهران)، باغ شاهزاده (ماهان)»

در معماری هدفمند در حوزه مداخلات محیطی، جزییات بسیاری از اندازه ها، اشکال، ترکیبات تا رمز و رازهای خاصی نهفته است که عناصر معماری را، حتی در یک جامعه واحد، از یکدیگر متمایز می‌کنند. تفکر در نظام زیست رمزآلود شهری از مناظره اندیشه و شهود، عقل و عشق، دانش و بینش سرچشمه می‌گیرد. مقاله حاضر کندوکاوی در تبیین و آشکارسازی یک الگوی کهن می‌باشد که بسیاری از عناصر معماری ما را در طول تاریخ را به هم پیوند داده است. کهن الگویی با مفاهیم بالا و پایین که در انگاره‌های ذهنی مردم، ما به ازای فضایی و مکانی در معماری شهری پیدا کرده‌ است. در این میان، این سوال مطرح می‌شود که چه ارتباطی بین این انگاره‌ها، رفتارها، نظام ارزشی و نظام فضای زیست‌انسانی به‌ خصوص در شهرها وجود داشته است؟ برای رسیدن به این مهم از روش تحلیل محتوا استفاده شده، که در آن ابتدا به‌ صورت کیفی، ارتباط عناصر، درک شده و سپس با انتخاب عرصه‌های مطالعاتی و نظرسنجی از شهروندان، براساس روش افتراق معنایی رابطۀ بین پدیده‌ها تبیین می‌گردد. نتایج حاصل بیانگر این مهم است که تفکر کمال‌گرایی و حرکت در مسیر اوج و کمال (بالا و پایین) در ادبیات و فرهنگ ایرانی همواره حضور داشته و تداعی معنی آن در انگاره‌های ذهنی مردم، سبب شکل‌گیری خاصی از چیدمان فضایی و الگوی نظام زیست شهری شده است.

Introduction to the concept of “up” and “down” in the event of archetype Islamic-Iranian architecture with an emphasis on distinguishing between the semantic fields of people attitudes (Cases study: Toopkhane square, Laleh Park, shahzade garden, naqhsh-e- jahan square)

In purposive architecture in the field of environmental interventions, there are many details of size, shapes, combinations and certain mysteries that distinguish architectural elements, even in a single society. Reflection in the mysterious urban biological system, originates from the debate of thought and intuition, reason and love, and knowledge and insight. The present article explores the explanation and revelation of an ancient pattern that has linked many of our architectural elements throughout history.An archetype with “Up-Down” concepts that has reflected from the people’s imagery into the in urban architecture space. In the meantime, the question arises that what is the connection between these ideas, behaviors, the value system and the human living space system, especially in cities? To achieve this, the content analysis method is used. First, the relationship between the elements is conceived qualitatively and afterwards, the relation between the phenomena is explained by selecting the study areas and surveying citizens based on the semantic differentiation method. The results indicate that the idea of perfectionism and movement towards peak and perfection (up and down) in Iranian literature and culture has always been present and the association of its meaning in people’s minds, has led to the formation of a specific spatial arrangement and urban living system.