بازشناسی مولفه های معنایی کوچه های شهر ایرانی-اسلامی؛ مطالعه موردی: بافت تاریخی شهر ساری

از گذشته‌های دور کوچه بخش مهمی از فضاهای شهری در بافت شهرهای ایران محسوب می‌شد به گونه‌ای که در کنار نقش کارکردی خود برای تامین ارتباط و دسترسی محل رخداد بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی نیز بود. بسیاری از این رفتارهای اجتماعی بر مبنای منظومه‌ای از معانی رخ می‌دهند. برای انجام این پژوهش کوچه‌های بافت تاریخی شهر ساری بعنوان نمونه کالبدی فرهنگی انتخاب شد چرا که این شهر سابقه‌ای طولانی در شهرسازی پیش و پس از اسلام داشته و تحولات مختلفی را پشت سر گذاشته است. این پژوهش بر مبنای روش تحقیق تحلیل عامل اکتشافی که شاخه‌ای از تحقیق همبستگی است انجام شده و با شیوه تحلیل ماتریس کواریانس صورت گرفته است. این تحقیق بدنبال اکتشاف منظومه معانی پنهان در پس رفتارها و فعالیت‌های جاری در کوچه‌های بافت تاریخی این شهر است. برای بدست آوردن ابزار سنجش مناسب در ابتدا تعدادی مصاحبه نیمه ساختار یافته با تعدادی از اهالی صورت گرفت و از نتایج، بخشی از معانی کوچه استخراج گردید. با روش مشاهده، فعالیت‌های جاری در کوچه ها در طول مدت پژوهش ثبت شد و نتایج در جدول هدف محتوی پیاده شد. معانی بدست آمده با منابع اسنادی تکمیل شد و سپس پرسشنامه اولیه تهیه شد و بین نمونه آماری توزیع و نتایج اولیه بدست آمد. با توجه به نتایج، این پرسشنامه اصلاح و پرسشنامه نهایی تهیه شد و بین جامعه آماری توزیع و نتایج نهایی جمع‌آوری گردید. نتایج پژوهش نشان دهنده تداوم سنت و ارزش های اجتماعی بر گرفته از تعالیم اسلامی در ترکیب با فرهنگ ایرانی در بافت‌های تاریخی است. کسب احترام و تایید اجتماعی از مهمترین ارزش های سکونت در مکان و تداوم آن در فرهنگ ایرانی اسلامی است. در مدل نهایی پژوهش نقش سایر مولفه‌های موثر در شکل گیری شبکه معانی کوچه نشان داده شده است.

Recognition of the semantic components the IranianIslamic city Alleys; Case study: Historical context of Sari city

In addition to its functional role to provide communication and access to the venue of social and cultural activities, for a long time, the alley was considered as an important part of urban spaces in the context of Iranian cities. Many of these social behaviors are based on a set of meanings. For this research, the alleys of the historical context of Sari city were selected as a physicalcultural case study, because this city has a long history from preIslamic to the postIslamic urban planning undergoing various changes. This research is based on the exploratory factor analysis research method which is a branch of correlation research and has been done by the analysis of covariance matrix method. This research seeks to explore the system of hidden meanings behind the current behaviors and activities in the alleys of the historical context of this city. In order to obtain appropriate measurement tools, a number of semistructured interviews were conducted with a number of residents and some of the meanings of the alley were extracted from the results. By observation method, current activities in the alleys were recorded during the research period and the results were implemented in the objectivecontent table. The obtained meanings were completed with documentary sources and then a preliminary questionnaire was prepared and distributed among the statistical sample and the preliminary results were obtained. According to the results, the questionnaire was edited and the final questionnaire was prepared and distributed among the statistical population and the final results extracted. The results of the research show the continuity of tradition and social values derived from Islamic teachings in combination with Iranian culture in historical contexts. Gaining respect and social approval are other most important values of living in this place with the pattern of IranianIslamic culture. In the final research model, the role of other effective components in the formation of the network of alley meanings is shown.