تحلیل اندیشه‌های مدرنیسم بر روند شکل‌گیری و تغییر خیابان‌های شهری ایران و ازبکستان؛ مطالعه موردی شهر تهران و تاشکند

دوره زمامداری قاجار در ایران مصادف با انقلاب‌ صنعتی غرب در قرن ‌نوزدهم است که عامل مهمی در تحولات معماری و شهرسازی مدرن‌ و ‌معاصر است.‌ بدین ‌معنا که دوره ‌‌قاجار حلقه‌ واسطه گذشته‌ سنتی با آینده مدرن ایران است و زمینه پیدایش دگرگونی‌های دو‌ دهه پهلوی‌اول را فراهم ‌می‌سازد. همچنین در این دوران در ازبکستان نیز تحولات ‌بسیاری تحت فرآیندهای مدرنیزاسیون شوروی صورت ‌می‌گیرند. هدف از پژوهش حاضر تبیین نقش جریان‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نوگرا و نحوه تاثیرگذاری آن‌ها بر تحولات خیابان‌های ایران و ازبکستان در دوره قاجار‌ و ‌پهلوی‌‌اول می‌باشد تا به این سوالات پاسخ داده‌ شود:‌آیا جریانات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نو‌گرا در کشور‌های ایران و ازبکستان بر روند شکل‌گیری و تغییر خیابان‌ها در این دو کشور تاثیر‌گذار بوده‌اند؟ تحولات شهرسازی ایران و ازبکستان در دوره قاجار ‌و ‌پهلوی‌‌اول دارای چه ساختار،‌ ماهیت و جنبه‌های متفاوت ‌و ‌مشابه بوده‌اند؟ این پژوهش به صورت تاریخیتطبیقی و با رویکردی کیفی به کمک مطالعات اسنادی صورت‌‌گرفته ‌‌است که از روش‌تحقیق تاریخیتفسیری در بخش گردآوری مبانی‌نظری ‌تاریخی و روش‌تحقیق توصیفیتحلیلی در زمینه تحلیل و مقایسه تحولات شهرسازی طراحی خیابان‌های شهری تهران و تاشکند استفاده شده‌‌است. جامعه‌‌آماری شامل تمام خیابان‌هایی هستند که در دوره قاجار و پهلوی‌اول تحت ‌تاثیر اندیشه‌های مدرنیسم دستخوش تغییرات کالبدی و عملکردی شدند و جامعه ‌نمونه شامل آن تعداد از خیابان‌هایی می‌باشند که در بازه زمانی مشابه قرار‌داشته‌اند و از نظر سیر تحولات کالبدی، عملکردی و عینی دارای شباهت‌هایی می‌باشند. نتایج حاصل از پژوهش نشان ‌‌می‌دهند که اندیشه‌های مدرنیسم در هر دو کشور در ابعاد عینی، عملکردی و کالبدی تجلی یافته‌اند و مولفه‌های کالبدی تاثیرپذیری پررنگ‌تری نسبت به دیگر مولفه‌ها داشته‌اند. در هر دو کشور طراحی خیابان‌ها به شیوه‌های‌ نوین با مولفه‌هایی نظیر همجواری کاربری‌های گوناگون اطراف خیابان، افزایش نفوذ‌پذیری و شفافیت ‌بصری در جداره خیابان‌ها و شبکه منظم شطرنجی خیابان‌ها به طور ‌مشابه تجلی پیدا‌‌ کرده‌اند.

Analysis of Thoughts of Modernism on the Formation and Change of Urban Streets in Iran and Uzbekistan; Case study of Tehran and Tashkent

The Qajar period in Iran coincides with the Western Industrial Revolution in the nineteenth century, which is an important factor in the development of modern and contemporary Architecture and Urban Planning. This means that, the Qajar period is the link between the traditional past and the modern future of Iran, and provides the Context for the emergence of changes in the first two decades of the Pahlavi era. Also, Uzbekistan undergoes Number of Developments in Soviet Modernization Processes during this Era. The Purpose of this Study is to Examine how the Impact of Modern Cultural, Political and Social Progresses on the Urban Streets Evolution in Iran and Uzbekistan during the Qajar and First Pahlavi Eras to Answer these Questions: Have the Modern Cultural, Political and Social Progresses influenced the process of Urban Street Evolution in Iran and Uzbekistan?What is the Structure, Nature and aspects of differences and similarities of Urban Streets Evolution in Iran and Uzbekistan during Qajar and First Pahlavi Eras? This is a HistoricalComparative research with Qualitative approach which uses Documentary Studies. Historicalinterpretive research method has been used to collect Historical theoretical bases and DescriptiveAnalytical research method has been used to comparison the urban Streets Evolution in Tehran and Tashkent. The Statistical Population includes all streets that underwent Physical and Functional Changes during the Qajar and Fisrt Pahlavi Eras due to Modernist Thoughts and The Sample Population consists of a number of streets that were in the same time frame and have Stylistic Similarities in terms of Physical, Functional, and objective developments. The results of the research show that the Thoughts of modernism in both countries have been manifested in objective, functional and physical dimensions and the physical components have been more influential than the other components. In both countries, street design has been emerged similarly with new components such as the proximity of various functions around the street, increased permeability and visual transparency in the urban street walls and the regular checkered grid of the streets.