مبانی نظری و اجرایی عناصر تزیینی طاقی معماری اسلامی

عناصر طاقی معماری عموماً از فلسفه، حکمت، اصول، قاعده، تکنیک و به خصوص هندسه بهره‌مند هستند؛ عناصری که در اصول یکدیگر ریشه دوانیده‌اند. اما خلاقیّت در شیوه‌های اجرایی هر عنصر در عنصر دیگر با تفاوت‌های زیبا و خاص انجام شده است. برای مثال، هنر رسمی‌بندی با استفاده از اجرای مصالح کاشی پوشش‌های تزیینی کاذب و غیرکاذب دل‌پذیری را برای محراب، غرفه، ایوان، صفه و گنبدخانه به وجود آورده است و مادر هندسه سایر عناصر طاقی تزیینی شده است. کاربندی با رسمی‌بندی تفاوت چندانی ندارد. هنر یزدی‌بندی از خُرد کردن آلات رسمی و کاربندی، به پدیده‌های شگرف دیگر تزیینی طاقی مبدل شده است. هنر طاسه‌سازی با استفاده از آلات عناصر مورد اشاره سبب دگرگونی در پدیده‌هایی شده که از آنها یاد شده است. در مجموع هنر مقرنس‌سازی با استفاده از آلاتی دیگر به حق زیباترین عنصر طاقی تزیینی معماری اسلامی ایران را پدید آورده، که ریشه این هنر توجّه و استفاده آثار معماری اسلامی جهان اسلام را نیز سبب شده است. نتیجه این‌که با مطالعه مبانی نظری و به خصوص تجربه‌اندوزی عملی از عناصر یاد شده می‌توان به نوآوری‌هایی در این زمینه نائل آمد. این مقاله در پی پاسخ به این دو پرسش است: ویژگی‌های تزیینی طاقی در ادوار اسلامی در ایران دارای چه روند تکاملی بوده است؟ چطور می‌توان نوآوری‌های شگرف را از تزیینات طاقی در چهارچوب سنّت به وجود آورد؟ هم‌چنین روش پژوهش موجود با بهره‌گیری از مطالعات نظری و میدانی، مبتنی بر کشف آموزه‌های استادان بزرگ در اِجرای عناصر طاقی آثار ایران است که انشالله مفید خواهد بود.