تاثیر مدرنیسم بر ساختار کالبدی فضایی شهر ایرانی - اسلامی (مطالعه موردی: شهر کاشان)

یکی از پدیده‌‌های فرهنگی و انسانی پدیده شهر و شهرنشینی است که ماهیّت و اندیشه نظام حاکم تا حدود زیادی به سبب آن به نمایش گذاشته می‌‌شود. شهر اسلامی نیز بازتابی از اندیشه‌‌های متعالی دین مبین اسلام در تمامی جوانب است. تا قبل از شهرسازی معاصر، نحوه شکل‌گیری اصول طرّاحی شهر کاشان عمدتاً مبتنی بر ارزش‌‌های سنّتی و رویکردهای فرهنگی اسلامی بود. بنابراین در ساختار کالبدی این شهر فضاها به گونه‌ای استقرار یافته بود که هیچ یک از نیازها و موقعیّت‌ها نقش اخلاقی و معنوی را خدشه‌دار نمی‌ساخت و روابط بنیادی در شهر به گونه‌ای بود که انسانیّت و معنویّت را در میان ساکنان آن به وجود می‌آورد. با ورود مدرنیسم به جهان اسلام در یک سده اخیر شهر کاشان نیز در کارکرد، ساختار کالبد و سازمان فضایی با دگرگونی‌‌های عظیمی مواجه شد؛ به طوری که در ساختار جدید، با احداث خیابان‌‌های سراسری، نظام محله‌‌‌ای شهر به کلی دستخوش تغییر گردید. لذا این پژوهش بر آن است ضمن تحلیل ویژگی‌‌های شهرسازی دوره اسلامی با شهرسازی مدرن با رویکرد مقایسه‌‌‌ای به این سوال پاسخ دهد که مهم‌ترین مولّفه‌‌های مدرنیسم که ساختار کالبدی فضایی شهر کاشان را از مسیر اصیل اولیّه دگرگون ساختند، کدامند؟ روش پژوهش براساس مطالعات کتابخانه‌‌‌ای و میدانی و به شیوه توصیفی تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان می‌‌دهد، شهر تاریخی کاشان تا قبل از شهرسازی معاصر از سازمان فضایی خاص و استخوان‌بندی اندام‌وار منحصر به فرد برخوردار بود و بر اساس الگوی مشخصی توسعه یافت. اما تحت تاثیر مولّفه‌‌های مدرنیسم هم‌چون تقلید از ساخت و ساز‌‌های غربی، سعی در تشابه با بیگانه و ساختار پراکنده و چند هسته‌ای، ساخت منسجم و متمرکز شهر تاریخی جای خود را به ساختار غیر متمرکز و چند هسته‌‌‌ای معاصر داده است.