کاربرد تحلیل عاملی در تعیین وزن گویه‌ها در مقایسه با روش وزن‏دهی با مقادیر ثابت در اندازه‏گیری‏های روانی ـ تربیتی

زمینه: از نظر کرلینجر (1986) تحلیل عاملی یک روش آماری در جهت اصل ایجاز علمی است. این تکنیک می‌تواند به کاهش چندگانگی، تلخیص روابط بین متغیرها، ایجاز و سادگی هرچه بیشتر بینجامد، وابستگی بین متغیرها را تعیین کرده و تفسیر علمی را تسریع نماید. هدف: هدف مقاله حاضر، کاربرد تحلیل عاملی برای وزن‌دهی به گویه های موجود در مقیاس‏های روان شناختی و تربیتی است. یعنی کشف مناسب‌ترین سوال ها با بیشترین وزن و اهمیت برای قضاوت در مورد افراد گروه نمونه با استفاده از تحلیل عاملی است. روش: در پژوهش توصیفی حاضر، از داده های مربوط به خرده آزمون علایم روان شناختی و فیزیولوژیکی مقیاس میزان، منابع و علایم استرس معلمان که بر روی 430 نفر از دبیران (105 نفر در رشته تربیت بدنی و 298 نفر در رشته‌های غیر تربیت بدنی) آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی اجرا شده بود، استفاده گردید. در پژوهش حاضر با استفاده از تحلیل عاملی وزن 15 گویه‌ مربوط به این خرده مقیاس تعیین شد. در مرحله بعد، وزن هر گویه بر اساس وزن همان گویه در عامل مورد نظر به جای استفاده از وزن ثابت معادل یک برای ایجاد نمره نهایی آزمودنی‌ها، مورد استفاده قرار گرفته است. یافته‏ها: نتایج پژوهش نشان داد که بین دو روش با استفاده از آزمون فریدمن در رتبه بندی گویه ها تفاوت معنی داری به لحاظ آماری وجود دارد. بحث و نتیجه‏گیری: با توجه به نتایج می‌توان گفت که کارایی روش تحلیل عاملی نسبت به روش وزندهی با مقادیر ثابت برای همه گویه ها و وزن دهی در رتبه بندی شاخص‌ها در سطح بهینه ای قرار دارد.