تدوین مدل مفهومی موفقیت تحصیلی : یک مطالعه کیفی

هدف از پژوهش حاضر تدوین مدل مفهومی موفقیت تحصیلی برای دانش آموزان سال اول دبیرستان بوده است. روش پژوهش کیفی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات مصاحبه و مطالعه متون بوده است. جامعه پژوهش، والدین دانش‌آموزان موفق، معلمان و متخصصان مشاوره و روانشناسی و متون مرتبط با موضوع بوده است. نمونه گیری به‌صورتبه‌صورت هدفمند بوده به این صورت که تا جایی که دیگر به اطلاعات جدیدی دست پیدا نمی شد، نمونه گیری نیز پایان می پذیرفت؛ بنابراین نمونه شامل 40 نفر از والدین دانش آموزانِ موفق، 15 نفر از معلمان و 15 نفر از متخصصان رشته های روان شناسی و مشاوره بوده که در یک مصاحبه نیمه ساختاریافته شرکت کردند. متون مرتبط نیز شامل کتب، پایان نامه ها و مقالاتِ منتشرشده و قابل‌دسترس در سال‌های 1990 تا 2014 بود. داده های حاصل از مصاحبه با روش نظریه زمینه ای و متون به روش تحلیلِ محتوای کیفی، تحلیل شدند و مقوله های اصلی موفقیت تحصیلی استخراج شد. بدین ترتیب عوامل موفقیت تحصیلی در چهار مقوله اصلی کدگذاری شده که هرکدام دارای مقوله های فرعی دیگری می شد. مقوله های اصلی به‌دست‌آمده عبارت‌اند از: 1 عوامل فردی پایدار شامل مقوله های فرعی هوش، شخصیت و رغبت؛ 2 عوامل فردی ناپایدار شامل خودپنداره تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی، اشتیاق تحصیلی، اهمال‌کاری تحصیلی، مهارت‌های تحصیلی، انگیزه پیشرفت، انطباق پذیری مسیر شغلی و هوش هیجانی؛ 3عوامل خانوادگی شامل شیوه فرزندپروری، مشارکت والدین، دلبستگی و وضعیت اجتماعی اقتصادی؛ 4 عوامل مربوط به جو تحصیلی شامل ادراک از جو مدرسه و جامعه. به‌طورکلی موفقیت تحصیلی از عوامل متعددی چون فرد، خانواده، مدرسه و جامعه متاثر است.

Developing An Academic Success Model: A Qualitative Study

The aim of the present study, which is done qualitatively, is to develop a conceptual model of academic success for the firstyear high school students. To do so, the data required were gathered through interview and reviewing the related literature. The research population consisted of the parents of successful students, the instructors and the specialists of psychology and counseling as well as the related literature. The sampling was purposeful so that unless new information is gained, the sampling may terminate. The sample included 40 successful students’ parents, 15 instructors and 15 specialists of psychology and counseling participating in a semistructured interview. Additionally, the related literature consisted of books, theses, and the available published papers from 1990 to 2014. Data obtained from the interview and literature review were analyzed through the grounded theory and qualitative content analysis method, respectively, and the main categories of academic success were extracted. Then, the factors affecting the academic success were encoded into four main categories, each containing some subcategories. The main obtained categories are: 1. Consistent personal factors including subcategories of intelligence, personality and interest; 2. Inconsistent personal factors including academic selfconcept, academic selfefficacy, academic engagement, academic procrastination, academic skills, achievement motivation, career adaptability, emotional intelligence; 3. Family factors including parenting style, paternal involvement, attachment and socioeconomic status; 4. Factors related to the academic atmosphere including students’ perception of school environment and society.