راهبردهای گذار از کشاورزی رایج به پایدار در ایران: بهبود کارایی مصرف نهاده‏ ها

بهبود کارایی مصرف نهاده‏های کشاورزی اولین مرحله برای گذار از کشاورزی رایج به کشاورزی پایدار می باشد. در این راستا مطالعه حاضر جهت بررسی وضعیت موجود کارایی استفاده از نهاده‏های مختلف وارائه راهکارهاییبه‌منظور افزایش کارایی استفاده از نهاده‏ها در بوم‏نظام‏های زراعی کشور صورت گرفت. بدین منظور، مطالعات انجام گرفته شامل 177 پژوهش در زمینه میزان و کارایی استفاده از نهاده‏های مختلف از منابع اطلاعاتی متنوع موجود استخراج و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بررسی‏ها نشان داد که به طور کلی با افزایش میزان مصرف نهاده‏های مختلف در گروه‏های مختلف گیاهان زراعی، کارایی زراعی استفاده از نهاده‏ها کاهش یافت. شیب کاهش کارایی مصرف نیتروژن به ازای افزایش یک کیلوگرم از این نهاده برای گیاهان زراعی مختلف از 2/1 در گیاه سیب زمینی (solanum tuberosum l.) تا 12/0 در گروه حبوبات متفاوت بود. این روند برای کارایی مصرف آب از 62/10 برای سیب زمینی تا 27/0 در چغندرقند (beta vulgaris l.) حاصل شد. در منابع مختلف راهکارهای متفاوتی برای افزایش مصرف نهاده‏ها ارائه شده است. در زمینه بهبود کارایی مصرف نیتروژن، راهکارهایی همچون مدیریت نوع منبع کودی مورد استفاده، تقسیط کاربرد نیتروژن و همچنین محلول‏پاشی گزارش شده است. برای بهبود کارایی مصرف آب نیز به تغییر روش های آبیاری رایج به سمت آبیاری تحت فشار، استفاده از خاکپوش‏ها و شخم کاهش‏یافته اشاره شده است. تغییر در تراکم و آرایش کاشت به منظور دریافت حداکثر تشعشع نیز به عنوان روش‏های بهبود کارایی جذب نور بیان گردید. برای بهبود کارایی مصرف سایر نهاده‏های شیمیایی و به ویژه علف کش ها استفاده از تکنولوژی‏های پیشرفته، تقسیط زمان مصرف و ترکیب آن ها با افزودنی‏هایی همچون مویان‏ها و روغن‏ها پیشنهاد شده است. با توجه به نتایج این بررسی، بین کارایی مصرف آب و نیتروژن رابطه مثبت ولی ضعیف با ضریب تبیین 049/0 مشاهده شد، در صورتی که بین کارایی سایر نهاده ها رابطه مشخصی مشاهده نشد. به طور کلی علی رغم این که مطالعات و پژوهش‏هایی در این زمینه در سطح کشور انجام گرفته است و راهکارهایی جهت بهبود کارایی مصرف نهاده ها ارائه شده است ولی اتخاذ ‏های لازم در جهت انتقال این راهکارها به کشاورزان در سطح کشور مورد نیاز می باشد.