تاثیر تناوب‌های زراعی مختلف بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات زراعی گندم (triticum aestivum l.) در شرایط دیم کرمانشاه

این مطالعه با هدف بررسی اثرات تناوب‌های مختلف بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات زراعی گندم (triticum aestivum l.) در شرایط دیم انجام گردید. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار، در دو قطعه زمین مجاور هم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود کرمانشاه به مدت شش سال از پاییز 1385 تا تابستان 1391 اجرا گردید. تیمارها شامل پنج تناوب دو ساله گندمگندم، آیشگندم، نخودگندم، ماشک–گندم و گلرنگ گندم بود. در قطعه زمین اول در سال اول گندم کشت گردید و در قطعه زمین دوم سایر گیاهان زراعی که در تناوب با گندم قرار می‌گرفتند کشت شدند، به‌ طوری‌که در هر سال هر دو جز تناوب وجود داشتند. برای بررسی اثر تناوب‌های زراعی بر صفات مختلف مورد بررسی در گندم در هر سال از داده‌های مربوط به قطعه زمینی که تمام تیمارها در آن سال گندم بود استفاده گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر سال بر ارتفاع بوته و اجزا عملکرد دانه گندم معنی‌دار بود که حاکی از شرایط مختلف آب و هوایی در سال‌های آزمایش بود. اثر متقابل تناوب در سال نیز بر ارتفاع بوته و تعداد سنبله در متر‌مربع معنی‌دار بود و در آخرین دوره تناوب‌ها (سال 91-1390) اثر کشت مداوم گندم بر تعداد سنبله در متر‌مربع نمایان شد به طوری‌که در این سال کمترین تعداد سنبله در متر‌مربع در تیمار کشت متوالی گندم در مقایسه با سایر تناوب‌ها به دست آمد. نتایج عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه گندم نیز نشان داد که اثر سال و تناوب زراعی بر آن‌ها معنی‌دار بودند و تیمار گندم گندم کمترین عملکرد را تولید نمود و سایر تناوب‌ها در کلاس بالاتر قرار گرفتند. طبق نتایج فوق کشت مداوم گندم باید به طور کلی در منطقه حذف گردد و تناوب گندم با هر کدام از گیاهان نخود (cicer arietinum l.)، ماشک (vicia dasycarpa ten.) و گلرنگ (carthamus tinctorius l.) با در نظر داشتن اهمیت تنوع زراعی و عملکرد اضافی این محصولات نسبت به آیش در منطقه کرمانشاه و سایر مناطق اکولوژیکی مشابه توصیه می‌گردد.