ارزیابی بهره‌وری آب در تولید چای (Camellia sinensis L. O. Kuntze) در مناطق چای‌کاری استان گیلان

یکی از عوامل اصلی در استفاده بهینه از آب برای تولید محصولات کشاورزی، بهره‌وری آب است. در این پژوهش میزان بهره‌وری آب در شش باغ‌ چای (camellia sinensis l. o. kuntze) فاریاب و سه باغ دیم (بدون آبیاری) در شرایط مدیریت کشاورز طی دوره رشد سال‌های 1388 و 1389 ارزیابی شد. میزان عملکرد هر باغ در برداشت‌های متوالی، اندازه‌گیری و پایش رطوبت خاک به روش وزنی و با استفاده از معادله بیلان آب در دوره رشد انجام گرفت. حجم آب ورودی به سیستم آبیاری و حجم آب رسیده به سطح زمین نیز اندازه‌گیری شد. میانگین عملکرد چای ساخته ‌شده در باغ‌های تحت آبیاری و دیم به ترتیب برابر 2843 و 1095 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. میانگین بهره‌وری آب ناخالص (آبیاری ناخالص و بارندگی موثر) و بهره‌وری آب آبیاری ناخالص در باغ‌های آبیاری شده به ترتیب برابر 39/4 و 55/4 کیلوگرم چای ساخته ‌شده در هکتار به ازای هر میلی‌متر آب مصرفی و میانگین بهره‌وری آب (تبخیرـ‌ تعرق واقعی) و بهره‌وری آب آبیاری واقعی به ترتیب برابر 18/5 و 61/6 کیلوگرم چای در هکتار به ازای هر میلی‌متر آب مصرفی به دست آمد. میانگین بهره‌وری آب در باغ‌های دیم برابر 4/3 کیلوگرم چای ساخته ‌شده در هکتار به ازای هر میلی‌متر بارندگی موثر بود. از مهم‌ترین عوامل موثر بر کاهش بهره‌وری آب در وضعیت فعلی باغ‌های چای می‌توان به مدیریت داشت و برداشت (برگ‌چینی غیراستاندارد و با فواصل طولانی) نامناسب و مسایل اقتصادی اشاره نمود. علاوه بر این، بهره‌برداری و نگهداری نامناسب و قدیمی بودن سیستم‌های آبیاری و برنامه‌ریزی آبیاری غیراصولی در باغ‌های چای تحت آبیاری نیز بر کاهش مقادیر این شاخص بسیار موثر بوده است. مقایسه نتایج این پژوهش با مقادیر عملکرد و بهره‌وری آب در شرایط مصرف بهینه آب و کود در تحقیقات گذشته نشان می‌دهد که با اجرای روش‌ها و مدیریت آبیاری مناسب و اعمال تدابیر داشت و برداشت اصولی می‌توان بهره‌وری آب را در باغ‌های چای ارتقا داد.