تعیین معیارهای ارزیابی اراضی به‌منظور شناسایی اراضی مناسب کشت‌ محصولات دیم منطقه رویین، خراسان‌ شمالی

برای استفاده پایدار از اراضی لازم است که اراضی، بر اساس قابلیت‌هایشان طبقه‌بندی و استفاده شوند. هدف از این مطالعه، تعیین و درجه‌بندی ویژگی‌های موثر برکشت دیم و یونجه در منطقه رویین، استان خراسان شمالی بود. بعد از بازدید صحرایی، کیفیت‌های اراضی شامل اقلیم، شرایط رشد ریشه، رطوبت قابل دسترس، سهولت کار در مزرعه و تخریب اراضی، عوامل موثر بر تناسب اراضی تشخیص داده و با استفاده از منابع و بازدیدهای صحرایی، درجه‌بندی شدند. در این مطالعه از تغییرات کربن آلی خاک برای درجه‌بندی تخریب اراضی استفاده شد. بدین منظور، از شیب‌های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی 84 نمونه خاک از بخش شیب پشتی و 21 نمونه از بخش بدون‌جهت (در مجموع 105 نمونه خاک)، از هفت نقطه از هر کدام ازکاربری‌های یونجه دیم، دیم (گندم، جو، نخود و عدس) و مرتع، از عمق 15-0 سانتی‌متری خاک در تیرماه 1390 برداشت شد. ارزیابی کیفی تناسب اراضی برای کشت دیم به روش محدودیت ساده بر اساس کیفیت‌های گفته شده انجام شد. نتایج بیانگر آن است که در هر سه کاربری، شیب‌ شرقی و بدون جهت، بیشترین و شیب جنوبی کمترین مقدار کربن آلی را دارد که با توجه به اقلیم منطقه، میزان کربن آلی در همه شیب‌ها بجز شیب جنوبی در مقایسه با مناطق مشابه اقلیمی در حد قابل قبولی است. در منطقه مورد مطالعه، کیفیت‌های مربوط به اقلیم و خاک، محدودیتی برای کشت دیم ایجاد نمی‌کنند و فقط دو کیفیت سهولت کار در مزرعه و تخریب اراضی که کیفیت‌های وابسته به شیب و جهت شیب بوده، عوامل محدودکننده اصلی هستند. بر این اساس شیب‌های بیشتر از 20 درصد در کل منطقه و شیب‌های جنوبی برای دیم نامناسب تشخیص داده شد. براساس نتایج طبقه‌بندی تناسب اراضی، با حذف شیب‌های بیشتر از 20 درصد برای دیم و یونجه و شیب‌های جنوبی برای کشت دیم، سطح زیر کشت از 1186 هکتار به 942 هکتار خواهد رسید. برای جبران پیامدهای اقتصادی حاصل از کاهش سطح زیر کشت، تحقیقات بیشتری در زمینه افزایش عملکرد در واحد سطح و استفاده از الگوهای بهینه کشت با توجه به محدودیت‌های موجود در منطقه، پیشنهاد می‌شود.