ارزیابی و پایش پایداری اکولوژیکی بوم ‌نظام‌های زراعی تولید روغن در سیستان با استفاده از تکنیک ‌های تحلیل امرژی و اقتصادی

به‌ منظور ارزیابی سلامت اکولوژیکی و بهره‌وری استفاده از نهاده‌ها در تولید گیاهان روغنی سیستان تولید سه محصول روغنی با اهمیت منطقه شامل کلزا (brassica napus l.)، گلرنگ (carthamus tinctorius l.) و کنجد (sesamum indicum l.) با استفاده از تکنیک‌های تحلیل امرژی و اقتصادی مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات این پژوهش توسط پرسش‎نامه و مصاحبه چهره به چهره با مالکین نظام‌های خرده مالکی برای تعیین میزان مصرف نهاده‌ها و میزان عملکرد آن‌ها گرد‎آوری شد. امرژی کل حمایت‌کننده نظام‌های تولید کلزا، گلرنگ و کنجد سیستان به‌ترتیب 10^16×7.28، 10^16 ×4.75 و 10^16×3.55 ام‌ژول خورشیدی در هکتار در سال به‌دست آمد. بالاترین سهم از ورودی امرژی کل در هر سه نظام مورد مطالعه به ورودی‌های تجدیدناپذیر محیطی مربوط بود که سهم آن برای نظام‌های تولید کلزا 83.42 درصد، گلرنگ 80.11 درصد و کنجد 84.41 درصد به‌دست آمد. مقادیر شاخص‌های امرژی، پایداری زیست‌محیطی (esi و esi*)، درصد تجدیدپذیری (%r)، بار زیست‌محیطی (elr وelr* ) و نسبت سرمایه‌گذاری اصلاح شده (eir*) در نظام گلرنگ حاکی از پایداری بیش‌تر این نظام می‌باشد. دلیل اصلی سلامت کم‌تر نظام‌های کلزا و کنجد براساس شاخص‌های امرژی، سهم زیاد امرژی ورودی مربوط به تلفات ماده‌آلی و فرسایش خاک که در دسته منابع تجدیدناپذیر محیطی قرار دارند، بود. تحلیل اقتصادی نشان‌دهنده نسبت سود به هزینه و سود خالص بالاتر نظام تولید کنجد نسبت به دو نظام گلرنگ و کلزا بود. نتایج این مطالعه نشان داد که توجه به راهکارهای عملی در مدیریت جامع بوم‌نظام تولیدی به‌ویژه حفاظت از مواد آلی خاک و جلوگیری از فرسایش، می‌تواند در سلامت اکولوژیکی آن‌ها تاثیر چشم‌گیری داشته باشد.

monitoring and accounting of ecological sustainability of sistan’s oil crop using emergy and economic indicators

introductionthe application of various inputs, such as pesticides and chemical fertilizers, has been one of the most significant factors negatively impacting the sustainability of agricultural systems. to accurately assess the value of agricultural ecosystem services, both the positive and negative aspects of agricultural systems must be taken into account. in the past three decades, the emergy analysis has been developed for assessing environmental policies and resource quality based on the dynamics of complex environmental and economic systems. emergy analysis can be used to evaluate the sustainability of agriculture. by definition, emergy is the amount of direct or indirect solar energy required to produce a good or service. by converting all forms of energy, resources, and services into a single unit, the solar emjoule (sej), emergy analysis can assess the interdependence of economic, social, and environmental factors. the production of three important oil crops of sistan, including rapeseed, safflower, and sesame, was investigated using emergy and economic analysis techniques to evaluate the ecological health and productivity of the use of inputs in the production of oil crops in sistan.materials and methodsthis research was conducted at the level of sistan’s oil plant production systems in the northern provinces of sistan and baluchistan. this research used questionnaires and face-to-face interviews with the owners of small ownership systems to determine the input consumption and performance of these systems. according to their service life, the annual input energy flow in the form of structural facilities, buildings, machinery, and materials used in the systems was calculated. the rusle model was used to assess water erosion. inputs are divided into four categories to analyze production systems: renewable environmental resources (r), non-renewable environmental resources (n), purchased renewable resources (fr), and purchased non-renewable resources (fn). after calculating all input and output flows, the raw data for each of the production systems was multiplied by their unit emergy value in joules, grams, or rials, according to iran’s conditions. this study utilized transformity, the renewable emergy ratio (r%), the rmergy yield ratio (eyr), the rmergy investment ratio (eir), the rnvironmental loading ratio (elr), the emergy sustainability index (esi), the emergy exchange ratio (eer), and the emergy index of product safety (eips).