برآورد عملکرد برخی از محصولات زراعی دیم در اراضی آبی زراعی و باغی فعلی کشور

با توجه به وقوع کم آبی در آینده، احتمال می رود بخشی از زمین های آبی و باغی فعلی کشور، امکان کشت محصولات آبی را نداشته باشند، ولی احتمال دارد بتوان در این اراضی تولیدات دیم به عمل آورد. امّا این که با توجه به نوع خاک و اقلیم چه پتانسیلی برای کشت محصولات دیم وجود دارد، نامشخص است. بنابراین، در این مطالعه پتانسیل تولید محصولات گندم (triticum aestivum)، جو (hordeum vulgare l.)، نخود (cicer arietinum l.)، عدس (lens culinaris medik) و کلزا (brassica napus) به‌صورت کشت دیم در اراضی آبی (زراعی و باغی) فعلی مدل سازی شد. برای تعیین عملکرد از مدل ssm-icrop2 و برای رسم نقشه ها از arcgis استفاده شد. عملکرد کشاورزان در این اراضی به دو صورت 50 و 70 درصد پتانسیل عملکرد در نظر گرفته شد. همچنین عملکردهای حاصله به چهار گروه عالی، خوب، متوسط و نامناسب طبقه بندی شدند. این طبقه بندی بر اساس صرفه اقتصادی – زراعی برای برداشت محصول می باشد. چنانچه با مدیریت مطلوب عملکرد کشاورزان به 70 درصد پتانسیل برسد برای گندم دیم همه استان ها در گروه متوسط به بالا (3، 18 و 10 استان در گروه عالی، خوب و متوسط) قرار می گیرند، برای جو دیم 30 (3، 10 و 17 استان در گروه عالی، خوب و متوسط) و نخود دیم 30 (3، 6 و 21 استان در گروه عالی، خوب و متوسط)، عدس دیم 31 (13 و 18 استان در وضعیت خوب و متوسط) کلزا 30 استان (4، 5 و 21 استان در گروه عالی، خوب و متوسط) در گروه متوسط به بالا قرار خواهند گرفت. بر اساس 70 درصد پتانسیل عملکرد کلزا، جو و نخود فقط یک استان در گروه نامناسب قرار گرفته است. از طرفی، اگر با مدیریت نامناسب، عملکرد کشاورزان به 50 درصد عملکرد پتانسیل برسد برای گندم دیم 30 (2، 2 و 26 استان در گروه عالی، خوب و متوسط)، برای جو دیم 28 (4 و 24 استان در گروه خوب و متوسط) و نخود دیم 18 (4 و 14 استان در گروه خوب و متوسط)، عدس دیم 28 (3 و 25 استان در وضعیت خوب و متوسط) کلزا 25 استان (5 و 20 استان در گروه خوب و متوسط) در گروه متوسط به بالا قرار خواهند گرفت. بر اساس 50 درصد پتانسیل عملکرد گندم، جو، کلزا، نخود و عدس دیم به ترتیب 1، 3، 6، 13 و 3 استان در گروه نامناسب قرار گرفتند. طبق نتایج این مطالعه، در صورتی که مدیریت نامناسبی صورت گیرد، بخش عمده ای از استان های کشور از نظر عملکرد در گروه متوسط و نامناسب قرار خواهند گرفت و تولیدات کشاورزی پاسخگوی نیاز کشور نخواهد بود. بنابراین، لازم است برای کشت محصولات دیم به مدیریت های زراعی توجه ویژه ای اختصاص یابد، زیرا تنها در صورتی که 70 درصد پتانسیل عملکرد حاصل شود، تولیدات کشاورزی کشور در وضعیت قابل قبولی قرار خواهد گرفت.

estimation of the yield of some rainfed crops in the present irrigated lands of iran

introduction the occurrence of drought and reduction of rainfall in the future will limit the cultivation of irrigated crops. thus, it is probable that a part of the present irrigated lands and orchards of iran may be unavailable for the cultivation of irrigated crops, but it is possible to cultivate rainfed crops in these lands. however, the available potential for cultivation of rainfed crops with respect to the soil type, climate and other factors is not known. limited water resources, on the one hand, and the growing population along with increasing the need to produce food, on the other, make it necessary to have a comprehensive, practical and accurate program. therefore, research on this issue is essential. in this study, production potential of rainfed wheat (triticum aestivum), barley  (hordeum vulgare l.), chickpea (cicer arietinum l.), lentil (lens culinaris medik) and canola (brassica napus)  in irrigated lands (fields and orchards) was modeled.materials and methods  weather stations (position and distribution), long-term weather data (15 to 30 years), hc27 soil map, crop management data plant parameters were used to determine the yield in this study using ssm-icrop2 model. in each zone, the yield was determined and compared with the actual data. in other words, the model output were compared with the actual current rainfed yields of each province and then it was determined that whether the model precision was sufficient for this study. other calculations (determining the average yield of provinces) and generation of maps were done using arcgis v.10.2. the yield obtained by farmers in these lands was considered as 50 and 70 percent of yield potential. also, the yields were categorized into four classes of excellent, good, medium and non-suitable. this classification is based on economic- agronomic profit of crop harvest.results and discussion the results of this study showed that the conditions of rainfed production in each province of the country is suitable/appropriate for some crops and unsuitable/inappropriate for some other. in case the yield of farmers reached 70 percent of yield potential by optimum management, all provinces will be classified into the upper average group (3, 18 and 10 provinces in excellent, good and medium groups) for wheat. for barley 30 (3, 10 and 17 provinces in excellent, good and medium groups), for chickpea 30 (3, 6 and 21 provinces in excellent, good and medium groups), for lentil 31 (13 and 18 and 10 provinces in good and medium groups) and for canola 30 (4, 5 and 21 provinces in excellent, good and medium groups) provinces will be placed in the upper average group. based on 70 percent of yield potential of canola, barley and chickpea, only on province is placed in non-suitable group. on the other hand, in case the yield of farmers reaches 50 percent of yield potential due to improper management, for wheat 30 (2, 2 and 26 provinces in excellent, good and medium groups), for barley 28 (4 and 24 provinces in good and medium groups), for chickpea 18 (4 and 14 provinces in good and medium groups), for lentil 28 (3 and 10 provinces in good and medium groups) and for canola 25 (5 and 20 provinces in good and medium groups) will be classified into the upper average group. based on 50 percent of yield potential of rainfed wheat, barley, canola, chickpea and lentil, 1, 3, 6, 13 and 3 provinces were placed in non-suitable group, respectively.conclusion according to the results of this study, a major part of the provinces will be placed in medium and non-suitable groups in case of improper management, and agricultural productions will not satisfy the needs of the country. therefore, it is necessary to pay a special attention to agronomic management of rainfed crops, as the agricultural production of the country will not be acceptable unless 70 percent of yield potential is achieved.