تطبیق کارکرد زمان روایی در دو داستان کوتاه اثر الطیب صالح و مصطفی مستور بر مبنای آرای ژنت

نحوۀ به کارگیری عنصر زمان در برخی از داستان های مدرن، داستان را به فرآیندی دیریاب برای دریافت کننده تبدیل می کند. امروزه نظم حاکم در داستان های سنتی، جای خود را به آشفتگی در داستان های مدرن می دهد؛ چراکه برخی داستان پردازان با وارد ساختن خاطرات، رویاها و کابوس های انسان در جوامع مدرن به عنوان تکنیکی جدید، باعث می شوند که مرزهای زمان، دچار فروپاشی شود و بالطبع، سرعت سیر داستان و تکرار برخی رویدادها نیز دستخوش تغییر شود. ژرار ژنت، برای تسهیل در این زمینه، سه جنبۀ مهم دلالت مقوله زمان؛ یعنی ترتیب، سرعت و تکرار را در قالب نظریۀ مشهور «نظم، تداوم و بسامد» مطرح کرده است که از آن به عنوان جامع ترین نظریه در باب تحلیل عنصر زمان در روایت یاد می شود. جستار حاضر، نحوۀ استفاده از این عنصر را در داستان های کوتاه «نخلۀ علی الجدول» نوشتۀ الطیب صالح؛ رمان نویس نامدار سودانی و «عشق روی پیاده رو» اثر مصطفی مستور نویسنده ایرانی بر مبنای آرای ژنت، مطالعه می کند. دو داستان پرداز، در به کارگیری بازی های زمانی در پردازش داستان کوتاه، همسو هستند. نتایج تحقیق، نشان می دهد که ترتیب رویدادها در دو داستان از سوی دو نویسنده، دچار آشفتگی شده تا با آشفتگی روحی انسان در جوامع مدرن، همخوانی داشته باشد. از میان تکنیک های کاهش و افزایش سرعت روایت، دو نویسنده، بیشتر از درنگ توصیفی استفاده کرده، باعث شکاف های طولانی و تعلیق در داستان ها شده اند و با تکنیک روایت چندباره یا مکرر به برجستگی رخدادهای مهم پرداخته اند.