تحلیل کنش گفتاری خطبه امام حسین(ع) در روز عاشورا

پژوهش حاضر در سه حوزه زبان‏شناسی، ادبیات و تاریخ به بررسی و تحلیل کنش‌های گفتار موجود در خطبه امام حسین(ع) در روز عاشورا بر اساس تاریخ طبری می‌پردازد. نظریه کنش گفتار نشان می‌دهد که زبان نه تنها برای توصیف جهان استفاده می‌شود، برای عملی کردن رشته‌ای از امور دیگر نیز به کار می‏رود که نشان دهنده منظور گوینده از بیان پاره‌گفتار است. در واقع، با کاربست این نظریه، ضمن بررسی لایه های زبانی یک اثر، ویژگی ها و زوایای پنهان آن را می‏توان کشف نمود و از این رو، به ذهن و دنیای کاربرِ زبان راه یافت. در این مقاله که به روش تحلیل گفتمان به صورت تحلیلیآماری و با رویکرد نظریه کنش گفتار آستین (1962م) و طبقه‏بندی پنجگانه سرل (1969م) انجام شده؛ واحد تحلیل، مضمون در نظر گرفته شده که می‏تواند شامل یک کلمه، یک جمله یا چند جمله باشد که بیان کننده یک کنش است. نتیجه این پژوهش حاکی از این است که امام حسین(ع) با بهره گرفتن از افعالی با کنش اظهاری ابتدا سعی می‏نماید، موقعیت خویش و خاندانش را برای آنان تصریح نماید و سپس با استفاده از افعالی با کنش ترغیبی و بویژه با کاربست سوال تلاش می‏ کند، سپاه دشمن را به بازاندیشی در خود و خاندان خویش تشویق و تحریض کند تا حجّت را بر آنان تمام نماید.