نقد روان ‌شناسی اشعار عمرو بن کلثوم و عنتره بن شداد

نقد ادبی گونه‌های مختلفی دارد و نقد روان شناسی یکی از شیوه‌های آن است که در قرن بیستم با ظهور روان شناسان معروفی چون فروید و شاگردانش، رنگ و شکل خاصی به خود گرفت. در این شیوه، منتقد بر اساس اصول روان شناسی به تحلیل آثار ادبی و کاوش در اعماق روان و شخصیت خالق اثر ادبی می‌پردازد و نقش آن را در شکل گیری اثر ادبی بیان می‌کند. پژوهش حاضر با شیوه توصیفی-تحلیلی برآن است تا بر اساس مبانی نقد روان ‌شناسی و نظریه‌های شخصیت به بررسی و نقد اشعار دو تن از شاعران عصر جاهلی عمرو بن کلثوم و عنتره بن شداد بپردازد و نقش شخصیت آنها را در فرآیند ساخت و شکل گیری شعرشان بیان کند. در این پژوهش، به این نتیجه می‌رسیم که عمرو بن کلثوم در تیپ شخصیتی برتری طلب انتقام جو قرار می‌گیرد؛ زیرا پیوسته برای کسب قدرت مدام خود را در کشمکش و جدال قرار می‌دهد. او به علّت افراط در توصیف صحنه‌های خونین و هولناک در تیپ شخصیتی مرده گرا قرار می‌گیرد. همچنین عنتره شخصیتی پویا، مستقل و سالمی که پیوسته و بدون ناامیدی برای دستیابی به هدفش تلاش می‌کند و نقاب ها را از چهر‌ه‌اش برمی‌دارد و خودِ واقعیش را با همه ضعف ها و قوّت ها نشان می‌دهد. او افزون بر حالت های خشن و مردانه (آنیموس) رفتارهای احساساتی و زنانه (آنیما) نیز از خود بروز می‌دهد. باید خاطر نشان کرد که محیط طبیعی، اجتماعی و فرهنگی در شخصیت آن ها تاثیر بسزایی داشته است.