فصاحت کلام از منظر بلاغت فارسی و عربی نگاهی انتقادی به دو مقوله تنافر کلام و تتابع اضافات

بررسی دو مقوله «تنافر کلام» و«تتابع اضافات» که از عیوب فصاحت کلام شمرده می‌شوند، نشان می‌دهد که این دو چندان که باید با ویژگیهای ادب فارسی همگام نیستند و چون دیگر مسایل بلاغت فارسی برگرفته از بلاغت عربی است و معمولاً بلاغت نویسان بی‌توجه به این مساله به ذکر مثالهای نادرست پرداخته اند؛ مثالهایی که نه‌تنها عیبی در آن وجود ندارد، خود مشتمل بر آرایه‌ای ادبی است که از آن به واج آرایی یا نغمه حروف تعبیر می‌شود. در بلاغت عربی نیز این نکته قابل ارزیابی است؛ از آنجا که عده‌ای از ادب پژوهان پیشین به مقوله تکرار حرف، نگاه مثبتی نداشتند، بلاغت نویسان نیز معمولاً هر تکرار حرفی را نکوهش کرده و ذیل تنافر کلام مطرح کرده‌اند. تتابع اضافات هم از چنین ضعفی به دور نبوده و در بیشتر کتب بلاغی عربی با نوعی سطحی نگری همراه است. پژوهش حاضر ضمن بررسی آرای مختلف ادب پژوهان، به تحلیل جایگاه این دو موضوع در بلاغت فارسی و عربی می‌پردازد، و بر این باور است که ذکر مباحثی از این دست نیازمند ژرف‌نگری بیشتر و ضابطه‌مند شدن است تا هم در آوردن سرفصلهای مشابه پرهیز نمود که بعضا بی‌توجه به ویژگیهای یک زبان است و هم از ذکر مثالهای نادرست اجتناب کرد.