بررسی بینامتنی قرآن در مقامات همدانی با تکیه بر دو مقامه قزوینیه و وعظیه

بینامتنی، حاصل رویکرد زبان شناختی از حوزه نقد جدید در ادبیات است و به معنای ارتباط موجود میان هر متن ادبی با متون قبل یا معاصر خود است. این نظریه با شیوه هنرمندانه ای توسط ناقد فرانسوی«ژوالیا کریستوا» در آغاز دهه60 قرن بیستم میلادی ارایه گردید. هرچند این اصطلاح بینامتنی در دهه‌های اخیر مطرح شده، این پدیده با همه انواع آن از دیرباز در ادبیات اسلامی کاربرد داشته است و شایعترین نوع این پدیده، کاربرد آیات، واژگان و معانی قرآنی در آثار ادبی است. یکی از برجسته ترین مقامه نویسان عصر عباسی که از قرآن تاثیر بسیاری پذیرفته و از آیات قرآنی به شکل گسترده و متفاوت در خلال مقاماتش بویژه در دو مقامه وعظیه و قزوینیه بهره جسته، ابوالفضل احمد بن حسین همدانی است. بدین منظور این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی و با استقرا از آیات قرآن کریم در دو مقامه(قزوینیه و وعظیه) همدانی در پی آن است که با استفاده از تطبیق نظریه بینامتنیت بین دو مقامه مذکور با قرآن کریم، همراه با ارایه شواهد، به تشریح و تبیین تاثیرپذیری همدانی از آیات و چگونگی کاربرد هنرمندانه آنها بپردازد. بررسی عملیات بینامتنی این دو مقامه گواه این است که همدانی گاه الفاظ، مضمون و یا افکار آیه یا آیاتی از قرآن کریم را منبع الهام خویش قرار می دهد و بیشترین شکل بینامتنی قرآنی بکار رفته در دو مقامه او به صورت نفی متوازی (امتصاص) است.