زیبایی شناسیِ نحو یا نحوِ زیبایی شناسی

انسان با زیستن در درونِ زبانِ خویش و با به نظاره نشستن جهان از پنجره کلمات و ساختارهای صوتی و نحویِ آن، جهانِ اندیشگیِ خود را می‌سازد. نحوِ عربی که تا پیش از ظهورِ «عبدالقاهر» نقشی کلیشه‌ای داشت و به صحت و سقمِ اعرابِ آخر کلمات بسنده می‌نمود با نگاه پویای او به نحو و طرح «علم معانی نحو»، خلق شاهکارهای ادبی در گرو آرایشهای نحوی قرار گرفت، نه کاربرد استعاره و مجاز. زیبایی‌های زبان عربی و ساختارهای نحوی آن همانند دیگر فنون و هنرها، به شدت متاثر از محیطی است که در آن بالیده است. در این جستار با روش توصیفی- تحلیلی و با توجه به تعریف «لایپ نیتس» از زیبایی، نخست مظاهر زیباییِ وحدت در نحو مطرح می‌شود و آنگاه به مظاهر زیبایی کثرت که آزادیِ بیانِ بی‌نظیری را برای گوینده عربی به ارمغان می‌آورد، پرداخته می‌شود. دستاورد این پژوهش آن است که تا روحِ نحو در جمله‌ها دمیده نشود، دست یابی به نمطِ عالی سخن ممکن نخواهد بود. نحو با ایجاد وحدت عضوی میان طبقات صوری چنان تازگی و حرکتی به تصویرها، و تمام هنر سازه ها می‌بخشد که سبب رساندن معانی به قلب می‌شود.