تحلیل نشانه‌شناسی قصیده «انشوده المطر» بدرشاکر السیاب بر مبنای نظریه ریفاتر

نظریه نشانه‌شناسی مایکل ریفاتر با بررسی تمام جوانب ساختاری شعر به تحلیل متن می‌پردازد. این نظریه مبتنی برساختار شعر، ارتباط دال‌ها با یکدیگر و رسیدن به دلالت نهایی شعر است. قصیده «انشوده المطر» روح رنج‌کشیده شاعر در غربت و تبعیدگاه و وضعیت جامعه عراق را به تصویر کشیده است و خواننده با هر بار خوانش این قصیده می‌تواند معانی جدیدی را کشف نماید، هم‌چنین این قصیده، مملو از دلالت‌های ضمنی، رمز و نشانه است، بر این اساس، قصیده مذکور، اثر مناسبی برای تحلیل نشانه‌شناختی است. این پژوهش با بهره‌گیری از نظریه نشانه‌شناختی ریفاتر، قصیده «انشوده المطر» را به شیوه توصیفی تحلیلی به بحث گذارده است. به دیگر سخن این پژوهش با استخراج دقیق معنابن‌ها، انباشت‌ها، منظومه‌های توصیفی، هیپوگرام‌ها و شبکه ساختاری به تحلیل دلالت‌های شعری قصیده انشوده المطر پرداخته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که بر مبنای رویکرد ریفاتر می‌توان دلالت‌های عمیق‌تری از جمله عشق به وطن، مبارزه، امید به تغییر و پیشرفت را از قصیده «انشوده المطر» برداشت کرد. خوانش اکتشافی این قصیده بیانگر آن است که شاعر با توصیف چشمان معشوق سعی دارد با کلامی عاشقانه به ابراز دلتنگی خود بپردازد، اما خوانش پس‌کنشانه نشان می‌دهد معشوق شاعر، همان وطن است که شاعر در غربت و تبعیدگاه، از عشقش به وطن می‌گوید و هم وطنان خود را به مبارزه و ایستادگی در برابر استبداد دعوت می‌کند. در این قصیده، چهار انباشت با چهار معنابن معشوق، طبیعت، باران و دریا و سه منظومه توصیفی با هسته‌های وطن، ظلم و ستم و امید به تغییر و تحول وجود دارد.

semiotic analysis of badr shakir al sayyab’s ode unshūdat almaṭar based on michael riffaterre’s semiotic theory

riffaterre’s theory of semiotics analyzes the text by examining all the structural aspects of the poem, including accumulation, descriptive system, hypogram, and structural network. this theory is based on the structure of the poem, the relationship between the signifiers, and reaching the final meaning of the poem. the poem “unshūdat almaṭar” depicts the suffering soul of the poet in hisexile, and the conditions of iraqi society. based on this, the mentioned ode is a suitable text for semiotic analysis. using the semiotic theory of michael riffaterre, this research has discussed the ode unshūdat almaṭar in an analytical descriptive way. the findings of the research indicate that based on riffaterre’s approach, deeper meanings such as love for the homeland, struggle, hope for change and progress can be taken from the ode anshouda al matar. the exploratory reading of this ode shows that the poet is trying to express his longing by describing his lover’s eyes with romantic words. the heuristic reading of this ode shows that the poet is trying to express his longing by describing his lover’s eyes with romantic words but the retroactive reading shows that the poet’s beloved is the homeland, and the poet speaks of his love for the homeland in his sojourn and exile and invites his compatriots to fight and stand against tyranny. in this ode, there are four accumulations with four sememes: beloved, nature, rain and sea, and three descriptive systems with the cores of homeland, oppression and hope for change and transformation.