بررسی شناختی مفهوم‌سازی «عین» در اصطلاحات زبان عربی

بنا بر یافته‌های زبان‌شناسی شناختی‌، بدن انسان و تجربه‌های فیزیکی او نقش مهمی در معماری شناختی وی دارد؛ موضوعی که تحت عنوان «شناخت بدنمند» از محوری‌ترین اصول نگرش ‌شناختی به زبان است. یکی از نمود‌های این اصل، استفاده از بدن واژه‌ها در توصیف مفاهیم انتزاعی است؛ پدیده‌ای که در همۀ زبان‌ها یافت می‌شود و بستری مناسب برای مطالعه مفهوم‌پردازی‌های ذهنی و به‌تبع آن فرهنگی هر قومی است. پژوهش حاضر با تکیه‌بر روش توصیفی تحلیلی، نام اندام «عین» را به عنوان پربسامدترین اندام واژه‌ در فرهنگ سه‌جلدی «المعجم الموسوعی للتعبیر الاصطلاحی فی اللغه العربیه» اثر «محمد محمد داود» مورد واکاوی قرار داده است تا مشخص نماید عرب‌زبانان چگونه و در مفهوم‌سازی چه حوزه‌هایی از آن استفاده کرده‌اند؟ بررسی داده‌ها حاکی از آن است که نام اندام «عین» در این زبان ابزاری شناختی است که مفهوم پرداز حوزه‌های مقصد متعددی است که بیشتر آن‌ها حوزه‌های انتزاعی هستند و با حوزه‌های مقصد متداولی که «کووچش» (1946) معرفی کرده است همخوانی دارند؛ «حالت‌ها و کنش‌های روان‌شناختی و ذهنی»، «تجربه‌ها» و «فرآیندهای اجتماعی» ازجملۀ آن‌هاست که در این میان، بسامد «حوزه‌های عملکردهای روان‌شناختی و ذهنی» قابل تامل است. تحلیل شناختی این اصطلاحات با سازوکار‌های شناختیِِ استعارۀ مفهومی، مجاز مفهومی و دانش متعارف قابل انطباق است که نگاشت‌های استعاری «چشم، ظرف است»، «چشم، انسان است» و مجاز «ابزار به جای کنش»، از بیشترین فراوانی برخوردار است.

a cognitive study of the conceptualization of the body part eye in arabic idioms

cognitive linguistics research has revealed that the human body and its physical experiences are integral components of cognitive architecture. the concept of embodied cognition is a fundamental principle within the cognitive linguistics. the utilization of linguistic expressions to depict abstract notions is a manifestation of a fundamental principle. this phenomenon is ubiquitous across all languages and presents a viable avenue for investigating the cognitive and cultural conceptualizations of various ethnic groups. utilizing the descriptive analytical approach, the current study has examined the term ayn in the three volume work of al maajm al musaoi lal tabir al istalahi fi al lagha al arabiya authored by mohammed mohammad dawood. the objective of this investigation was to ascertain how arabic speakers have employed this term in conceptualization and to identify the specific regions where it is most frequently used. the findings of the data analysis suggested that the term ayn in this language serves as a cognitive instrument that conceptualizes multiple target domains, many of which pertain to abstract domains. these target domains align with the ones introduced by kovecses (1946), including psychological and mental states and actions, experiences, and social processes. notably, the frequency of the psychological and mental performance domains is noteworthy among these domains. the cognitive examination of these concepts can be customized to the cognitive processes of conceptual metaphor, conceptual metonymy, and conventional knowledge. the metaphorical mappings eye is a container, eye is a person, and metonymy of a tool instead of an action is noted to be among the most prevalent.