بررسی و مقایسه فرآیند معنایابی آیه نور بر اساس نظریه «ظاهر و باطن» (بر اساس تفاسیر سید مرتضی، ملاصدرا و گنابادی)

آیه نور از دیر باز مورد توجه بیشتر قرآن ‌پژوهان بوده است. خداوند به‌رغم نفی قاطع هر گونه همانندی بین ذات الهی خویش و دیگر کائنات، در این آیه توحیدی از تمثیل و زبان تمثیلی استفاده کرده است. مفسران قرآن عمدتاً آیه مذکور را بر اساس اعتقاد به معنای ظاهری و باطنی تفسیر کرده‌اند و هر مفسر با اصل قرار دادن یکی از این دو درصدد معنایابی این آیه بر آمده است. این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی با انتخاب تفاسیر سه مفسر بزرگ: سید مرتضی، ملاصدرا و سلطان محمد گنابادی به بررسی تفسیر آن‌ها از آیه نور و مقایسه آن‌ها می‌پردازد. این مفسران با گرایش فکری مختلف و گاهی متضاد رویکرد متفاوتی در فرآیند فهم معنای این آیه داشته‌اند؛ علی رغم اینکه هر سه از معنای ظاهری عدول می‌کنند، سید مرتضی آیه را با اصل قرار دادن ادله عقلی، در محدوده زبان عربی و قابلیت‌های آن می‌فهمد؛ زیرا کلام الهی نوعی خطابه است. در مقابل، ملاصدرا و گنابادی قائل به معنای باطنی آیات بوده و قرآن را کلامی رمزگونه می‌دانند که ظرفیت معنایی بالایی داشته و لازمه دریافت معنای آن، مکاشفه و درون سازی معنوی است. کار سید مرتضی به معنای سنتی همان تفسیر مبتنی بر عقل و زبان است که در این مسیر از دانش زبانی و کلامی خود بهره برده، ولی این کوشش برای فهم معنا در نزد ملاصدرا و گنابادی بیشتر تاویل به معنای تطبیق آیه بر مصادیق متعدد و حتی بیشمار است.

Comparing the Meaning of An-Nur Verse based on the Theory of Appearance and Interiority(The interpretations of Sharif al-Murtaza, Mulla Sadra, and Gunabadi) Hojjat Ranji1*, Seyyed Mohammad Mirhosseini2

Many Quran scholars have long been fascinated by the An-Nur verse. Despite the absolute denial of any similarity between his holy nature and the rest of the cosmos, this monotheistic verse contains metaphorical language. Most Qur'anic interpretations have focused on the idea that there are outside and inner meanings and each interpretation has sought to decipher the meaning of this verse using one of these two ideas. This descriptive-analytical study explores and compares the interpretation of the An-Nur verse by Sharif al-Murtaza, Mulla Sadra, and Sultan Muhammad Sultan Ali Shah Gunabadi with their interpretations. The verse's meaning has been interpreted differently by these interpreters, who have divergent and, at times, contradictory intellectual orientations. Even though all three of them deviate from the apparent meaning, Sharif al-Murtaza interprets the verse by placing the concept of reasonable arguments within the field of the Arabic language and its capacities because the holy word is a type of speech. Mulla Sadra and Gunabadi, on the other hand, are proponents of the inner meaning of the verses and view the Qur'an as a mystical word with a high meaning potential that requires revelation and spiritual internalization to comprehend. The conventional definition of Sharif al-Murtaza's work is a commentary built on logic and language that benefits from his knowledge of both languages and words. Nevertheless, according to Mulla Sadra and Gunabadi, this attempt to comprehend the meaning is more interpretation in applying the verse to multiple and even endless cases.