تاملی ریشه‌شناختی در خاستگاه و معنای کلمه «مکه»

فرهنگ‌نویسان عرب از دیرباز درخصوص ریشه‏ و معنای کلمه «مکّه» فرضیه‌های گوناگونی را مطرح کرده‌اند که از دیدگاه تاریخی، ریشه‌شناسی و معنی‌شناسی قابل نقد و مناقشه‌ هستند. این مفروضات؛ مانند مکَّ چون زمین آبش را مکیده است یا مکاء بدان سبب که نیایش اعراب جاهلی همراه با سوت کشیدن بوده است؛ اغلب بر اساس نوعی ریشه‌شناسی عامیانه بنا شده‌اند و به دلیل نقل قول‌های مکرر از منابع اولیه، در میان پژوهشگران رواج یافته و به اعتبار رواج و کثرت استعمال، قطعی تلقّی شده و کمتر مورد بازنگری و نقد قرارگرفته‌اند. با توجه به اینکه وجود ساخت‌های بسیار کهن از واژه‌های فارسی دخیل در زبان عربی و متن‌های قدیمی‌تر این زبان؛ ازجمله اشعار جاهلی و مهم‌تر از آن قرآن کریم، نمایانگر ارتباط دیرینه شاخه ایرانی زبان‌های هند و اروپایی با زبان عربی است و با عنایت به اینکه شواهد تاریخی مانند همجواری و ارتباط ایران با سرزمین‌های آشور و اکد، خاستگاه زبان‌های سامی، و همچنین سلطه سیاسی حکومت‌های ایرانی بر شبه جزیره عربستان در دوره باستان و میانه نیز موید این حضور است، پژوهش پیش رو می‏کوشد، ضمن بررسی نظر فرهنگ‌نویسان پیشین درخصوص ریشه و معنای کلمۀ «مکه»، با بهره‌گیری از روش توصیفیتحلیلی، فرضیه ایرانی بودن ریشه این کلمه را در زبان عربی طرح و تبیین نماید. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که احتمالاً واژه «مکَّه» و ساخت اصیل‌تر آن «بکَّه» واجد ریشه ایرانی و صورت تحول یافته‌ای از کلمه «بغ» یا «بگ» در زبان اوستایی و فارسی باستان و به معنی شهر مقدس یا شهر خداست.

Etymological discussion on the origin and Meaning of the word Mecca

Arab historians have long argued for the etymology and meaning of the word 'Mecca' that have been critically and arguably controversial from a historical, ontological and semantic perspective. These assumptions, often based on some kind of folk etymology, have become less popular among scholars because of repeated quotations from primary sources and less widely criticized for their validity and frequency of use. The presence of very ancient Persian word constructions in the Arabic language and older texts of this language, including ignorant poems and, more importantly, the Holy Qur'an, reflects the longstanding relationship of the Iranian branch of Indian and European languages with Arabic, with historical evidence also relying on proximity and relevance. Iran also justifies this presence with the Assyrian and Akkad lands, the origins of the Arab people and the Sami languages, as well as the political domination of the Iranian governments over the Arabian Peninsula in ancient and medieval times. The present study has attempted, while examining the views of former linguists, using the descriptiveanalytical method to develop and explain the hypothesis of the origin of the word Mecca in Arabic. The result of this study shows that the word Mecca and its more original construction Becca have the Iranian root and an evolved form of the word bagh or bag in ancient Avestan and Persian language meaning holy city or city of God.