بازیابی اسطوره رستخیز گیاهی در چکامه «مرحی غیلان» بدر شاکر السیاب

سوگباری‏های دسته جمعی برزیگران در میانرودان و فینیقیه به یاد دوموزی و مرگ او در ذهن مردمان مشرقِ عربی چنان بازتابی داشته که ژرفای آن هنوز هم چنان که بایسته بوده واکاوی نگشته است؛ بررسی این اسطوره آیین‏ در ادبیات معاصر عربی و به‏ویژه در چکامه «مرحی غیلان» که سیّاب آن را در سال 1957م به افتخار تولّد تنها پسرش یعنی «غیلان» سروده است از آن رو ضرورت دارد که از یکسو مرور مصائب ایزد گیاهیِ قربانی در متن سروده‏ برای هریک از افراد بشر دارای خاصیّت تسلی بخشی است و از دیگرسوی بازخوانی این کهن‏اسطوره در ذهن انسان سرگشته معاصر، گونه‏ای ایمان‏باوری به حتمی بودن رستخیز را درپی دارد. هدف اصلی نگارنده در این نوشتار، بازیابی عناصر بنیادین شکل‏دهنده اسطوره جفت گیاهی در ‏ چکامه «مرحی غیلان» سیّاب بوده است و شیوه‏ای که نگارنده برای تحقّق این هدف از آن بهره گرفته است شیوه نقد اسطوره‏شناختی می‏باشد. برآیند فرجامین جستار حاضر، نشان می‏دهد که سیّاب توانسته است در چکامه خویش، ژرف‏ساخت و سازه‏های بنیادین متون کهن اسطوره رستخیز گیاهی شامل ایزد گیاهی قربانی، ایزدبانوی گیاهی، جهان فرودین، درخت و پیوند خون و آب را در رویکردی منسجم، متناسب با شرایط خویش و در پیوند با وضعیت سرزمینش بازآفرینی نماید؛ وی همچنین در این چکامه از نماد مسیح مصلوب در قالب ترسیم خویش در جایگاه تمّوزِ شهیدشونده اسطوره رستخیز بهره گرفته است.